Nupi le Pasal Karlak Duhdawtnak - Mai Esther Dimte (HLD)

San khat hnu san khat kan innsaang dinh (nupi/pasal nei) kum a bang awk lo. Kan pi le kan pu san ahcun kum 13-15 hrawng an kim cun an rak nei awk zo. Kan nu le kan pa san ahcun kum 16-20 hrawng an kim cun an rak nei awk zo. Kannih san ahcun a tlangpithu in 20-25 hrawng kan kim cun kan nei awk. Nupi/pasal neih hi kan umnak hmun khal in upa deuh le nauhak deuh ih nupi/pasal nei mi kan um. Taht’himnak ah; khuapi sung ih um deuh pawl cu tlawngkai le sumpai hawl hi thupi sawn ah ruat deuh a si ruangah an nupi/pasal nei a tlai deuh ti kan hmu thei. Khua te lam deuh ahcun lo hnat’uan hi thupi sawn ah ruat deuh a si ruangah phun hra hrawng an t’heh cun tlawng kai pehbet ding le sumpai hawl ding hnak in pasal/nupi nei ih innsaang dinh ding kha thupi ah an ret sawn ti kan hmu thei a si. Kan pi le kan pu san, kan nu le kan pa san tiang ahcun nupi/pasal an hawl tikah an ci le an ruang in mi thiang, mi hnawm an si le si lo an rak zoh. Culawnghmanh si lo in phun le hnam tla an rak zoh nasa. Sihmanhsehla tu kan san ahcun nu le pa, pi le pu ih duhmi hnak in kanmah fala le tlangval duh awk ruangah a nei awk mi kan tam sawn thlang a si. Phundang in kan sim silen cu kan san a thleng awk vivo ruangah kan thil tuah dan, kan ruah dan le kan hmuh dan khal an thleng awk vivo tinak a si.

Nu le pa, pi le pu, sung le khat ih in tonhtuah ruangah a nei awk mi kan si ah siseh, kanmah ten kan duhdawt awk veve ruangah a nei awk mi kan si ah siseh, nupi le pasal ih kan hnat’uan tampi lakah a thupibik mi cu kan thinlung tak ten pakhat le pakhat kan duhdawt awk ding le kan lainat awk ding hi a si. Pakhat le pakhat hrangah bawmtu, hnemtu, dinpitu, tuarpitu, lungawitertu le thazaang petu kan si timi hi kan thei ringring a t’ul. Nupi pasal lungawiter dan hi a phunphun in a um ko ding. Pakhat le pakhat kan bang awk lo ruangah kan duh dan khal an bang awk lo ding. Sihmanhsehla cui a bang awk lo mi kan duh dan cu kan theisak awk ding le kan tuahpi awk ding cu a thupi zet a si. Minung pahnih an nei awk hnu ah pumkhat an si zo timi khi a ngaingai ahcun minung pakhat in a dang pakhat sawn ih duhnak a thlun sak thei lawng ah a cang thei mi a si. Phun dang in kan sim silen kan mai duhnak vek ih tuah ringring si nawn lo in kan pasal/nupi ih duhnak vek in kan tuah caan khal a um t’ul a si timi kan fiang awk ih kan tuah hnu lawngah pumkhat kan si thei a si. “Na pasal/nupi ih duhnak na thlun ih a thu na lungkim pi mi khi na duhdawtnak na langternak a si” tiah Gary Thomas in a ti.

Mawhphurhnak hnak in mi lawmnak in t’hathnemnak a suahpi tam sawn ti thei ringring in pakhat le pakhat karlak ah kan palhnak hnak in kan tlinnak sawn zohsak awk thiam uhsi! Tahthimnak ah: nan nu in rawlhmeh a suang tinten cite al zet in a thlah t’heu a si len 'na cite thlah a al tuk' ti hnak in 'cite tam tuk ei hi kaileng dam lo nak a si' tivek in, silolen cite al tawkfang ih a thlah caan veikhathnih te ah 'na thiam ciah si, a thaw zet' tin sim awla neta len a ralring deuh cuang tengteng ding a si. Cuvek thotho in nan pa cu zu in hmang mi a si ih zaantin zu a in mi na ngeih lo nan na dawn thei lo tikah zu in rero hlah aw ti lo in zu a in lo caante ah 'na rim a va hmui ve, ziangmi zihmui si na hmang' tivek in ti sawn aw. Nangmah nih laksawng ah na lei sak mi zihmui a si ruangah a rim na thei cia mi khal siko hmanhsehla zu rim hnak in na duh sawn thu na thei ter tikah mifim a si ahcun amahten a phuhrung awk ding ih zurim nam in a um rero kha rem a ti lo ding. Minung cu kan siatnak lam kan sinak vek ciah in zo hmanh ih sim awk le ti awk kan duh lo nan, kan t’hatnak lam cu a ziangti zawng ih kan sim awk khal len thinheng le tihrim awk duhnak a um ve lo a si. “Kan nupi/pasal ih tuaht’hatnak, thil ti thei nak, thiamnak, fel nak, zuamnak, lawnak tivek pawl hi an mai theih lawng ah si lo in midang ih theih khal in kan lawm thiam t’heu mikhi kan upat sunloihnak le kan lungawinak kan langter nak a si” tiah Sacred Marriage ca-uk ngantu Gary Thomas in a ti.

Fala le tlangval kan si lai ih kan duhdawt awk vek in nupi le pasal kan si hnu ah teh kan duhdawt awk thei ringring pei maw tin a donhar tu kan um men thei. A duhdawt awk thei nawn lo tu tla kan um men thei. A duhdawt awk sinsin tu tla kan um men thei. Kan duhdawt awk nak hmun ringring dingah le karh sinsin dingahcun pakhat le pakhat karlak ah theithiam awk nak (mutual understanding) kan nei ding a thupi zet a si. Taht’himhnak ah: nu cun nau a nei tikah sun tin zaan tin nau a um ih innsungsaang hnat’uan dangdang tla a t’uan phah. Cutikah a baang zet caan a um. Zaan ah nau hnawi a pek nak le nau puan/diapers a thleng sak nak ah it hmu khop ten a it thei dah lo. Nau hnawi a pek ruangah atu le atu a ril a rawng ih rawl tla a ei thei zet. Hivek caan ah pasal in ziangtinsi nupi a bawm thei ti a si len; sunvu nau in nangmah lawnglawng a lo hmu ih nan ning awk pang ding (ning awk ti cu a um ngaingai lo ding nan) ka lo sawng ding tin hnat’uan a tlung hnu ah nau cawi in nau puan/diapers tivek thleng sak in lekpi sehla nau thawn an karlakah an pehtlai awk nak (relationship) a cak ter ih hlei ah a nupi tla a parah a lungawi zet ding a si. Culawng hmanh si lo in nupi rawl tampi a ei tikah a ningzak lo ding in 'tampin ei aw, nau hrang tla ei cem aw, a dang teh ei duh mi na nei maw?' tin sut sawn sehla nupi in phuhrung aw lo ten le ningzak lo ten zalen zet le kathaw zet in rawl a ei thei ding a si. Mihrekkhat cu thau ding an t’ih ruangah rawl ei a sup awk mi tla an um vek in pasal te hmaisong ruangah rawl ei a sup awk mi tla an um ve a si. Culawnghmanh si lo in rawlsuang, pakan kholh, inn thianfai, bazaar kai le thilsawp tivek pawl tla nupi hnat’uan a si ti men lo in pasal khal in a manh dan ih zir in t’uan vutvo ding a si ko. Nupi lawng lungawi ter nak in innsaang nuam si thei dingah a tawk maw ti silen a tawk hrimhrim lo. Pasal khal a lungawi ve a t’ul a si. A cang thei bik in thianghlim ten um ih hnipuan khal zohmawi deuh in hruk len pasal te an baang a reh deuh ter thei men ding. Cutitikah ah make-up thuh awk ih hmursensi hnuh in puai fehnak hnipuan hruk ding tinak a si lo. Nupi tampi nih an palh t’heu mi cu ziang a si tilen an fate lawnglawng an ruat/ngaihvennak ah an pasal te ih duhnak an ruatban sak t’heu lo mi hi a si. Pasal tamsawn cu sunvu hna an t’uan ih zaan caan lawngah inn an tlung. Cutikah an cawl caan ah nupa sinak hman an duh t’heu. Asinan, an nupi te nau an tuamhlawmnak ah an manh lo zet mi an hmu tikah an hiarnak a hlo thluh sal t’heu. Cuvekcaan ah nupi in theihthiam sak le caan pek thiam a thupi zet a si. Marriage counselor pakhat in nupa t'hen awk zik mi te hnemnak a tuah hai lai ah dang teten thu a sut hai. A thusut mi cu: 'zarhkhat ah veiziat si nupa sinak nan hmang?' ti a si. An nu cu 'zarh khat ah vei thum rori kan hmang ih a tam tuk' tin a let. An pa cun 'zarh khat ah vei thum lawng kan hmang thei ih a mal tuk' tin a let. Himi an sang nak kan zoh sal silen nunau le mipa kan duhdan a bang awk lo zia kan hmu thei a si. Nupi in pasal duhnak thei sak in pasal khal in nupi duhnak thei sak ve sehla innsungsaang ah duhdawt awk nak cu a karh sinsin ko ding. United Methodist Church dinh tu pa John Wesley cu mi ih t’ihzah upat zet mi le Pathian a duh zet tu a si ko nan a palh zet a si tiah an soiselnak pakhat cu “nupi ka nei ruangah ka sermon/thusim ding veikhat te hmanh in dawn/kham lo ding” a ti mi hi a si. Nupi/Pasal kan nei hnu ahcun dam lo caan a um thei, sizung um caan a um thei, khual tlawng caan a um thei, fate nei hnu sinsin ahcun hnat’uan le poimawh a tam thei zet mi a si ruangah pakhatkhat cu a sung kan khaan a t’ul timi hi kan thei lawng silo in kan tuah tengteng a t’ul mi a si. Culo ahcun mah zawn lawng a ruat mi kan sinak kanmah le kanmah kan mualphoh awk vek a si ding. Nupi/pasal kan nei hlan ahcun kan cell phone, computer, gym, rualpi le leknak a phunphun (video games, soccer, tennis, movie, karaoke) pawl kha kan hrangah a thupibik mi le caan kan pek bik mi an rak si men ding. Sihmanhsehla, nupi/pasal kan nei hnu ahcun kha pawl hmuahhmuah kha kan nupi/pasal hnu lawngah kan ret ding mi pawl an si. Hnat’uan teh nambat paziat nak ah kan ret ding tin thusutnak a um thei. Hnat’uan tla amah le a caan te a um ruangah t’uan caan ah t’uan ding. Cawl caan ah nupi/pasal hrangah caan pek ding. Ziangtin caan kan pek awk thei ding ti silen taht’himnak ah: rawl ei nak cabuai par thleng hnu ah rawl ei phah in biak awk ding. Mihrek khat cu phone nih a suai tuk hai ruangah rawl ei lai khalah rawl an khai/bar lo caan te ah phone an zoh ih an hmai ih to mi an nupi/pasal, midang an um le um lo an poisa nawn lo. Hihi riahsia za ngaingai a si. Mah hmai ah minung biak ding um ko na in t’ong a thiam lo mi le nunnak thaw a nei lo mi cell phone sawn an zoh rero mi hin nikhat ni ahcun an nupa karlak ah simaw, fa le thawn an karlak ah simaw, midang pawl thawn an karlak ah simaw an pehtlai awk nak cu mal teten a zor ter vivo leh ding a si. Kan thilri hman mi cu kan hmang lo tla len an thin a na lo ding ih an thin khal a heng fawn lo ding. Sihmanhsehla, kan kiangnai ih a um/to mi pawl cu an thinheng thei, an thinna thei, an riahsia thei a si. “Pasal in a nupi hnak in a hnat’uan silolen thildang thupi ah a ret sawn a si ahcun paisa ih a lei thei mi ziangvek thil hmanh in a nupi a lung a awi ter thei lo ding” tiah Love Life for Married Couple timi ca-uk ngantu Ed Wheat, M.D. cun kum 25 sung nupa karlak ah hnemnak (marriage counseling) a peknak ihsin a hmusuak a si. Curuangah nupi/pasal kan nei hnu ahcun kan taksa/thinlung/ruahnak cu kanmai ta lawng a si lo ih a bawm awk mi kan si ruangah pakhat ih duh lo nak cu pakhat in hrialsak awk thiam uhsila pakhat le pakhat ngaisang aw in caanpek awk thiam uhsi! Cutin thildang hmuahhmuah hnak in kan nupi/pasal kha thupibik ah kan ret thiam a si ahcun kan karlakah duhdawtnak a karhzai ding ih midang pawl ih zoht’himtlak nupa kan si thei ding a si.

Zirnak le Thiamnak - Mai Ngun Siang Dim

Minung kan sauk ka in mifim cia le a thiamcia mi au hman kan um lo ti cu el awk a tha mi thil a si lo. Kan thiam sun mi cu tah hi a si. Kan suak veleten cat lo in zirnak kan i thok colh. Kutke canghveih dan thok in pakhat hnu pakhat kan i zir vingmang. Thil pakhat kan thiam hnu ah cun kan thiam hlan von ruat ah khin hnih suak bak khi a si. Kan thiam hnu ah cun a ol taktak fawn. A si nan,kan cah thil tha a si ko ti kan thei ko bu ah kan caan le kanthin lung kan pe huam lo theu i thiam ding mi tampi thiam lo in kan tloh theu. 

Thil pakhat thiam ding ah cun a cung i kan sim cang bantuk in kan caan kan pek bak a hau, cun kan thin lung khal kan pek a hau. Minung hi zir nak a tul mi lawng te kan si. Zir nak kan ti tik ah tlawngin i ca va zir lawng khi a si lo. Nitin te kan um kan tlan,kan to kan dir, kan tuah kan tuan nak kip ah kan tul mi thil vialte khi ka ti duh mi a si. Cu kan zir nak nih cun theihnak an kan pek i kan theih nak nih ralthat nak an kan pek lai. Ral tha ten kan tuah mi thil nih hlawh tlin nak le nuamnak an kan pek fawn lai.

Minung tampi cu kan thinlung sungah zirnak hi zei ah kan rel lo i, ka thei theh, ka thiam theh cang ko ti phun i a um mi tampi kan um theu lai ka ti. Kha kan thinlung put nih kan hmai lam tam pi an kan phih i mi hmai kal kho lo ding in an kan kham tu ruahnak tha lo taktak a si. Minung tampi nih zirnak zei kan rel lo ruangah pum cawmnak ah kan har sa i ngandam nak lei khal ah kan thlasam ngaingai ti cu kan hmuh mi le kan ton lengmang mi thil a si.

"Harnak tuar ta lo in nuamnak a ra lo" an ti ban tuk in thil zei poh hi har nak tuar hmaisa cu a hau ko. Zei thil poh zir i tum tik ah a har theh ko lai. A har tuk a hi bang um men seh kan ti ah cun neh tu si lo in neh mi kan si deuh ti nak a si. Neh mi cu mi i porh le thangthat an tong dah lo. Mi cungah si lo in mi tangah a um mi an si ring ring fawn. Teimak suah le thinsau hi zirtu cah a tul tuk mi a si ti cu kan fiang cio ko lai . Thil zei poh kan tuah tik ah ruahsan kan neih i, kan i ruahsan nak thawn kan i tum tah mi hmun( goal) ah kan kal ah cun zei hman nih an kan kham kho lo lai.

Miphun pakhat a than so nak dg ah zirnak hi a thupi taktak mi pakhat a si ve. Midang ban tuk in Ramdang le tlawng sang pawl ah va zir kho lo hman seh la kan kiangkap i a um mi zir ding pawl hi zir kho i zuam cio seh la tampi that hmennak an kan pek cio lai ti zumnak ka nei. Thil kan thiamnak ding a si i kan cah that hmen nak an kan pe kho tu ding a si ah cun au hmen poh ah zir ding i teimak lo ten zir cio u sih. Cun nai sir dah fawn lo lai. Hmai lam caan i kan te le kan fa pawl cah ro tha kan roh lai i a thangso mi miphun,khua le ram ah an kan sersiam fawn lai.

Ruahsannak - Mai Esther Dimte (HLD)

Rawl hmeh thaw zet kan suang tikah a ei tu hmuahhmuah an lung a awi ih a suangtu khal kan lung a awi ve a si. Sihmanhsehla kan rawl hmeh suang nak ih kan hmang mi pawl pakhat teten ei ding sisehla zo hmanh in kan ei duh lo ding. A hrekkhat kan hmang mi khasuan, piat le aithing tivek cu kan ei duh men ding nan siti, cite, chuhmuk, aihre, a zawngtinvut tivek cu kan ei duh ding ka zum lo. Pakhat teten cun ei hiar lo za sihmanh hai sehla an zaten kan hmang tlaang tikahcun rawl hmeh thaw zet kan suang thei t’heu si lo maw. Cuvek thotho in hmuk thaw zet tuah ding khal ah a kha mi pawl le a thlum mi pawl, sangvut, artihring, baking soda le a dangdang pawl kan rawi khawm t’heu a si kha. Himi in ziangsi in hmuhsak ti a silen minung khal kanmah pakhat te lawng kan um a si ahcun hahio tlak kan si lo ih kan thil ti thei nak khal a mal timi a si. Kanmah thawn ruahnak a bang aw mi pawl kan tong awk khawm ih hna kan t’uan tlang tikah mi farah tampi kan bawm thei ih kan ram le miphun hrangah hna tampi kan t’uan thei a si.

Kanmah ruangah midang in ruahsannak an nei maw asilolen an ruahsannak a hlo ter tu so kan si sawn timi hi kan cekfel awk sal pei uh! Ruahsannak kan neih lo ni cu kan thih ni a si. Ruahsannak nei lo minung a nungdam an um thei lo. Mi aa le t’ong thiam lo, kutdawh le thawngtlak hmanh in an rawl to khat ei ding ruahsannak an nei ringring. Minung a si mi hmuahhmuah ruahsannak kan nei thluh nan kan ruahsanmi cu an dang awk cio. Kan dam lo ih sibawi hnen kan feh tikah natnak siava kan nei lo ding ruahsannak kan nei. Camibuai kan tuah tikah sung lo ding in ruahsannak thawn result kan hngak t’heu. Kan duhdawt mi pawl khual an tlawng tikah damten an rak tlung sal ding ruahsannak thawn kan cuan hai t’heu. Minung hi rawl lo in ni 40 sung kan um thei, tidai lo in ni 3 sung kan um thei, thli lo in minutes 8 sung kan um thei. Sihmanhsehla ruahsannak lo cun second pakhat te hmanh a nung thei lo mi kan si. Kan nunnak ah a thupi zet mi thil pakhat a si. Kan ruahsannak a cem ahcun kan nunnak cemral ter ding khal kan ui nawn lo a si. Curuangah mahte that awk tivek a um t’heu nak a si. Ruahsannak thawn a nung mi kan si ti cu kan fiang zo ko ding. Sihmanhsehla cui kan ruahsannak cu ziangmi parah, zo parah a hngat awk timi cu a thupi zet a si. Kutt’ial zoh thiam hnenah kan ruahsannak a um pang maw? Seitan mi hman thlacam thiam ti aw pawl hnenah teh kan ruahsannak a um pang maw? Hipawl hnen ah kan ruahsannak kan um ter pang a si ahcun kan duhvek a phi kan ngah lo tikah kan thin a bang ding ih kan bei a dong lai ding a si. Pathian hnen ih kan ruahsannak kan t’hum lawnglawng ah kan hmuh mi ziangvek a phi par khal ah kan di a riam thei ding ih kan cohlang thei ding a si. Ziangruangah tilen Pathian in kan hrang ah a t’habik in khua in khaang sak ringring ruangah a si.

“Nan hrangih tumtahnak ka neihmi cu keimah lawngin ka thei. Tumtahnak ka neihmi cu siatralnak si loin mi neinung nan sinak dingah a si; cuih tumtahnak cu nan ruahsannak le nan hmailam hrang a si.” Jeremiah 29:11.

Kan ruahsannak Pathian hnen ah kan hngat ter a si ahcun lungawinak, hnangamnak, daihnak le ruahsannak thar thawn in khat ter a si. Pathian a um nak hmun ah ruahsannak khal a um ve a si.

“Ruahsannak hram a simi Pathian in, amah nan zumnak thawngin, lungawinak le daihnak phunkim thawn lo khatter sehla, cuticun Thlarau Thianghlim in amah ih cahnak thawngin ruahsannak cu nan hnenah lo burh hram seh!” Romans 15:13

Unau, mahte lawng um ih mah neih mi mah hrang lawngah a hmang tu maw na si mi bur thawn um tlang nuam a ti tu le neihsiah mi dang thawn hlawm a siang tu sawn so na si? Na ruahsannak zo hnenah na ret? Na thazaang, na fimnak, na thiamnak, na lenhnak le na neihsiah ah na ret pang maw? Kha pawl hmuahhmuah a lo petu thluasuah hrampi Pathian hnenah na ruahsannak ret ve hram aw!

Bible Thawn Pehpar In Theihkaunak - Mai Esther Dimte (HLD)

Bible uk khat pi sung ih a laifangbik um mi Bible caang cu Saam 118:8 a si. Milai rinsan hnak in Bawipa rinsan a t’ha sawn.

Thukam hlun le thukam thar a zate sungah chapter a tawi bik cu Saam 117 a si ih a sau bik cu Saam 119 a si.

Saam 117: Maw miphun hmuahhmuah tla Bawipa thangt’hat uh! Mi hmuahhmuah in Bawipa cu thangt’hat uh! A duhdawtnak cu kan hrangah a fek ih, rinhtlak a si nak cu kumkhua in a hmun a si. Bawipa cu thangt’ha uh!

Saam 119: himi sungah siarnak 176 a um ih a sau tuk ruangah ka rak ngan nawn lo ding ih a thulu pawl lawng ka ngan ding. Mahten caan remcaang nei tikah siar leh tengteng ding a si.

1. Bawipa Ih Daan
2. Bawipa Ih Daan Thlunnak
3. Bawipa Ih Daan-ah Lungawinak
4. Bawipa Ih Daan Thlun Tumnak
5. Daan Theihthiamnak Hrangih Thlacamnak
6. Bawipa Ih Daan Rinsannak
7. Bawipa Ih Daan-ah Lungkimnak
8. Bawipa Ih Daan Tlaihsannak
9. Bawipa Ih Daan Man A Nei
10. Bawipa Ih Daan Cu A Ding
11. Luatnak Hrangih Thlacam
12. Bawipa Ih Daan Zumnak
13. Bawipa Ih Daan Ka Duh
14. Bawipa Ih Daan Ihsin Tleunak
15. Bawipa Ih Daan Ah Himnak
16. Bawipa Ih Daan Thlun Theinak
17. Bawipa Ih Daan Thlun Duhnak
18. Bawipa Ih Daan A dingzia
19. Luatnak Hrang Thlacamnak
20. Runak Hrang Thlacamnak
21. Daan Sungih Thinlung Peknak
22. Bomnak Hrang Thlacam

Innsaang Duhdawtnak - Mai Esther Dimte (HLD)

Innsaang duhdawtnak timi cu kan nauhak te lai ihsin kan nu le kan pa nih in rak sim lawng si lo in biakinn lam khal ah kan Sunday school saya/ma te pawl in nasa zet ih in rak zirh mi a si. Culawnghmanh si lo in tlawnginn lam khal in nu le pa t’ihzah upatnak, thusimngainak le u le nau duhdawtnak tivek pawl tla biazai vek in le thuanthu roling vek in in zirh a si. Cuih kan nauhak te lai ihsin kan rak thei zo mi innsaang duhdawtnak thu hi kan upa hnu ah ziangtluk in kan cingmang ih a tak in kan tuahsuak timi kan cekfel awk sal hnik pei uh! Thu dang kan feh hlanah innsaang le duhdawtnak ih a sullam kan zoh tlang ta ding. Innsaang timi cu hringtu nu le pa, hrin mi fa le pawl hmunkhatte ih um tlang mi a si. Duhdawtnak timi cu mi pakhat hrangah ui mi nei lo, manh ringring, a cang thei tawk ih bawm le mi hrangah thil t’ha tuah khi a si.

Asilen, ka innsaang ka duhdawt ko timi cu ziangtin kan lang ter pei? Kan lang ter thei dan tampi a um ko ding nan a tanglam pa sarih pawl hi zo khal ih kan thlun thei mi an si ding ti sehla tampi kan palh lemlo ding.

1. Zingpit tho pek ah na tho t’ha maw ti sut awk
2. Tlawng/hnat’uan feh zik ah  sun t’ha ti awk, hnam awk, pom awk
3. Sun laifang ah phone tawi ten biak awk lolen ca tawi ten kuat awk
4. Zaanlam tlung tikah na baang maw ti sut awk ih thil sawng awk, hnam awk, pom awk
5. Zaanriah ei zikah thlacam tlang nak nei
6. Zaanriah ei lai ah sun ih thuhla pawl ruah/sut/hlawm awk
7. Zaan it zikah mang t’ha ti awk, hnam awk, pom awk

Atlun ih kan tarlang mi pasarih pawl hi pakhat teten hrilhfiah nawn lo in telh/beet thei mi sawn kan zoh tlang ding. Tlawng/hnat’uan feh zik ah sun t’ha ti awk ih hnam/pom awk lawng si lo in ka lo duhdawt sokhaw ti tla sim awk thei ringring sehla a t’ha. Lungawinak t’ongkam cu thinlung ah a caam ding ih kan sun a t’ha ngaingai ding a si. Zaanriah ei zikah thlacam tlang nak ah hin nu le pa lawng si lo in fa le khal a sangsang ten thlacam kan zirh/fial hai len a t’ha. Cutin innsaang ihsin an nauhak te lai in kan zirh cia a silen mi hnen an va suak tikah an ral a t’ha ding ih thlacam an fial tikah ol zet in an cam thei ding a si. Culawnghmanh si lo in thlasuah hmuifuh kan don mi in petu Pathian hnenah lungawi thusim a thupi zia tla an thei phah ding a si. Zaanriah ei lai ah sun ih thuhla pawl ruah/sut/hlawm awk nak hin kan nitin nun cekfel awk dan in zirh lawng si lo in kan innsaang sung in zo nih ziang vek in khua a ruat ih ziangtin a t’hanglian timi kan thei thei ding a si. Culawng hmanh si lo in harsatnak tete kan sim awk tikah kan hnem awk thei ih ruahnak t’ha tla kan pek awk thei a si. Lungawinak tete kan sim awk tikah khal ah kan lungawi pi awk thei ih midang khal in cui nun nei vei ding in zuam duhnak thinlung tla in pek thei a si.

Himi pawl lengah ziangsi kan tuah thei bet lai ti silen cu innsaang zaten nuamhnak hmun ah feh tlang ih nuam zet in caan hmang tlang nak a si. Cuvek hrangah cun sumpai khal a cem ding ih innsaang zaten manh caan bang awk khal a har zet ko ding. Sihmanhsehla, kumkhat ah veikhat tel cu a mal bik in tuah thei zuam tengteng ding a si. Hivek in caan kan hman nak ruangah kan thinlung le kan ruahnak tla a thar thei ih pakhat le pakhat kar lak ah duhdawtnak khal a hngetkhoh ter sin thei a si. Culawng hmanh si lo in harhdamnak hrangah umnak hmun lawng ih um ringring si lo in hmun dang deuh ah danglam zet in caan hman a rak t’ul ve a si.

Netabik ah nu le pa in fa le parah siseh, fa le in nu le pa parah siseh kan tuah ding a mawi mi pawl kan zoh tlang ding. Fa le pawl hi kan duh dan vek lawng ih a hruai tu si lo in upa vek in kan biak hai ding ih thu tla kan ron hai t’heu ding mi an si. Kan t’ihzah hai ding le kan upat hai ve ding an si. Thilsual an tuah tikah kawk ringring lo in neta ah a tuah sual lo nak ding in lamzin kan khihhmuh sawn a t’ul a si. Kan kawk ringring tikah kawk mi lawng an cing ih in hua thei a si. Sihmanhsehla, an tuah sual mi tuah t’hat dan kan sim ahcun in upat ding ih kawk rero t’ul lo in anmah ten an ralring thiam ding a si. Kan pasal/nupi parah kan thinheng ruangah simaw, kan rualpi, hnat’uanpi, sungkhat, unau dang parah kan thinheng ruangah simaw, cupawl kan neh lo ruangah le kan ti ngam lo ruangah kan fa le parah kan thinhengnak kan lang ter lo ding hi a thupi ngaingai a si. Laimi nu le pa tampi in a sullam le a ruangah fumfe um lo in fa le thawi ciamco kan hmang t’heu. Kan fa le cu an rualpi hmai ah le mi hmai ah ningzak hai seh tin ziangtik hmanh ah kawk/thawi hrimhrim lo ding. Cumi in an hrangah t’hatnak hnak in siatnak a suahpi tam sawn a si. An thinlung khuaruahnak ah ka nu/pa in mi hmai ah mual in phoh a si an ti ding ih na parah an thin a na ringring ding. Ziang tluk ih an sual an palh ruangah na thawi/kawk mi a si khal len an mai palhnak hnak in nangmai palhnak kha an cing sawn ding a si. Bible in na fa na duhdawt silen thawi aw tin in zirh ko nan a ruangah fumfe um lo ih kanmah thinhengnak dam ter ding men ah thawi ding cu in zirh lo lawlaw. Fa le pawl in nu le pa kan t’ihzah upat hai ding Bible in in zirh a si. Nu le pa hi sal vek ih kan biak ding an si lo ih kan t’ul mi hmuahhmuah in pek tu ding men khal ah kan ruat ding an si lo. Kan bawm thei mi cu an thusim ngai le an duhnak thlun hi a si. Leilungtlun ah kan zoh silen nu le pa hrekkhat cu mai hrin mi fate rori zuar tahrat in an mai nuamnak le pumcawmnak ah hmang in an um nan kannih laimi nu le pa lakah cuvek hmuh ding cu an um lo tluk a si. Kan nu le kan pa in an fimnak le an khuaruatnak ih a baan tawk in in zoh vek in kan nih khal in kan zoh hai ve an t’ul a si. Nu le pa t’ong mi el rero tu si lo in le nu le pa hmuhsuam tu si lo in thusim ngai tu le nu le pa t’ihzah upat tu kan si ahcun kan lam a tluang ding a si. Kan nu le kan pa cu ziangtluk in an tar ih a hmelsia khal ah siseh, fimthiamnak le sumpai an nei lo khal ah siseh kan zahpi hai lo ding a thupi ngaingai a si. A cang thei bik in thinnuam le lungawi ten ret thei sawn kan zuam ding a si.

Innsaang duhdawtnak timi kan khaikhawm a si ahcun hmunkhat te ah nuamten le duhdawt awk zet te ih caan hmang tlang khi a si bik. Pakhat le pakhat kan t’ihzah upat awk tonh ding. Kan duhdawt awk nak cu kan tuah nak in le kan t’ongkam in kan lang ter ding. Thilsual tuah tikah kawk/thawi awk ringring t’ul lo ding in tuah dan hman sawn kan khih hmuh awk ding. Thusim kan ngai ding. Thu kan ron awk ding. Kan riahsiatnak le lungawinak kan hlawm awk tonh ding. Ruahnak kan seu awk ding. Kanmah le kan ti thei tawk cio in innsaang hrangah hna kan t’uan ding. Hi pawl kan tuah thei a si ahcun kan kiangkap pawl in innsaang duhdawtnak a nei tu innsungsaang kan si zia an hmu thei ding ih in cawng ve ding a si.

Mileng Nih A Thei Ding Mi Pahra - Mai Esther Dimte (HLD)

Minung cu mahte lawng a um thei lo mi kan si. Sihmanhsehla mi thawn um tlang ringring ding tinak a um cuang lo. Mihrek cu rualpi an duh ih mi thawn caan hmang tlang nuam an ti lai ah mihrek lala silen mahtelawng um a duh tu an rak um ve. Pakhat le pakhat kan bang awk lo ruangah kan kiangkap um minung pawl hi ziangvek an si timi kan theihpi ding a thupi zet a si. Kan lennak innteek te nih kanmah ruangah mileng nei tla an khop pang ahcun a poi nasa ding. Kanmah vek mileng nei duhtu innteek tampi an um thei nak dingahcun kanmah parah tampi a tthum awk a si. A tanglam pahra pawl kan thlun thei a si ahcun kan kiangkap minung pawl thawn rualrem zet in kan kom awk thei ding ih leng awk khal nuam kan ti ding a si.

1. Nangmah na manh ruangah mi va leng hlah aw. Na leng ding mi te an manh le manh lo sut hmaisa ta aw.
2. Mi inn ah rei tuk in va leng hlah aw. Innteek te kha innsungsaang caan hmang tlang an duh tla si thei. Nangmah an lo hmaisong ruangah thinnuam lo in an um thei. Innsaang ah mithmai siat awk nak tiang na thlen ter thei a si.
3. Mi inn na leng a si len phone biak rero hlah aw. Na phone khal toktham rero hlah aw.
4. Rawl ei caan ah mi va leng hlah aw.
5. Tlai tuk hnu ah mi va leng hlah aw.
6. Innteek te nih mikhual dang silolen mileng dang an rak nei zo a si len reipi to lo in tlung cih aw.
7. Tu le tu mi va leng hlah aw. An lo ning thei a si.
8. Mi na va leng tikah innteek te hrangah a cang thei bik in a cem-heu ter tu si hlah aw.
9. Na lennak innteek te innsungsaang buaibainak an nei pang silen a rang thei bik in hrial hai aw. An innsaang thu ah va buaipi hai hlah aw.
10. Na hnenah ruahnak an lo dil a si lo ahcun ruahnak va pek rero hai hlah aw.  

Pathian Ih Hmanrua - Mai Esther Dimte (HLD)

Caan tampi ah kan minung hawi lakah kan i tel ko nan kan mipum rel cih a si lo caan a um ttheu. Meeting kaitu pawl cazin ah kan hmin ai tel ve lo caan a um ttheu. Kan i pum ve ko nan au ih theihtham lo kan si ttheu. Hawi lak ah kan i pawl kan ti ko nan kan ruahnak pakhat te hmanh tthathnemnak a neih lo caan a um ttheu. Cubantuk kan ton caan ahcun kan tha a nau ih kan lung a hno ttheu. Miseu nih cun hibantuk kan ton caan a tam tuk ruangah ngeihsiat awk le thanau awk khal ah kan rel nawn lo. Minung cu a fate si ah a uak si ah theihpitnak co a duh tu kan si.

Hibantuk hi kan mai san lawngah kan hmuhton mi thil a si lo ih kan Bawipa Jesuh Khrih vuleicung a rak len lio ah khuaruahhar thil a tuah mi tampi lakah kan hmuh kho ve mi a si. Jesuh Khrih tlangcungah thuthang ttha a rak sim lio ah mipi vialte rawlttam thei lo in an rak ngai. Au hmanh nih rawl an ttul te lai thu an rak ruat baan lo ih riahcaw funh lo in an rak pok cio. Zaanlei ni a hong liam ih mipi cu an rawl a hong ttam cang. Cutikah mipi lakah riahcaw ai kenh mi nan um maw tin an rak deih hni tikah au hmanh nih kan i kenh tiah an rak ti lo. Mi tam deuh nih cun an i kenh lo ngaingai a si men ko lai nan mi seukhat ai kenh mi an um ve ko lai tiah ka zumh. Asinan an mai cah an i ruat ruangah le anmah thawn ai pehpar mi sungkhat unau pawl cah an ruat ruangah an sian lo nak a si men lai ka ti. Silolen, keima’i riahcaw fun khat nih mipi hizat paw a khawh ter hleilo lai ruangah ka sim lo a ttha deuh lai tin an um tla si kho men. Mipum an rel tikah mipa upa lawnglawng 5,000 an rak si. Culakah hngaksia le minu rak rel cih an si lo. Hivialte an rel lo mi sung ah hngaksia pa te kum 13 nih cun a nu nih rawl a rak funh mi nga pahnih le sangreu panga te a neih thu a rak phuan ih Jesuh Khrih dungzultu pawl hnenah siang ngaingai in a rak pek. Cui nga pahnih le sangreu panga cu Jesuh hnenah an ken tikah Jesuh nih a pa’i hnenah lungawi thu a sim ih a ap hnu ah a dungzultu pawl cu mipi hnenah zem ding in a fial hni. Hi lio ih mipum an rel mi hnak in an rel lo mi an tam deuh ti a si. Cuvialte nih khopkhim ten an ei dih hnu ah bawm hleihnih khat bak a hlei hrih ti a si (Mark 6:30-44, Mathai 14:13-21, Galatians 6:14). Hi hngaksia pa te cah rawl a funh tu a nu nih hibantuk thil mangbang zaa a suak lai tiah a rak ruat ban lo lai. Nitinten a fapa te cah a tuah ringring mi a rian kha rinh-um ten a rak tuah mi a si ko. Mangbangzaa Pathian cu kan rinh lo bik caan ah a thiltikhonak ai phuanglang ttheu. Cuiruangah zei kan tuah poh ah rinh-um ten tuah ringring uhsi! Kanmai nunnak hmang in Pathian nih mi tampi thlarau ngandamnak a pek kho hni men. Kan nunnak hmang in kan ram a dam ter kho men.

Pathian nih hman a duh ahcun lungtekep hmanh a hmang kho tu a si. Mi fim mi thiam le cataang nei pawl lawng a hmang hleice hni lo. Mi lian le mi cak pawl lawng khal a hmang hleice hni lo. Kan thil ti kho nak si lo in kan siannak le kan i pek nak thinlung hoi a zoh tu Pathian a si kha kan hngilh pang ttheu maw? Kan tlamtlin lonak bik kha Pathian nih an kan hman kho bik caan tla a si kho men. Kan minung hawi bang in mi fim le cataang nei kan si ve lo hmanh ah, mi lian le mi cak kan si ve lo hmanh ah, meeting nak hmun ah le pumhkhawmnak hmun ah kan hmin cazin khumh a si ve lo hmanh ah vancungram ih nunnak hmin cazin ngannak cabu ah kan hmin a um ve ding a thupi deuh lo maw? Vuleicung ahcun mi lian le mi lian an i somhdawl, mi fim le mi fim an i bawmsan ih mi cak le mi cak an i ttanpi ko nan cupawl cu zungzal a hmun ding an si lo. Cui sinak vialte neih dih ih vancungram sungh hnak in cun kan sining tawk te ah lungkim in Bawipa ih a hmanrua kan si ve ding le a hnen ah vanram ah kan kai ve te ding a thupi deuh. Pathian cah a fate tuk ti a um lo ih a uak tuk ti khal a um lo. A tlawmtuk ti a um lo bantuk in a tam tuk ti khal a um lo. Kan sining le kan dirhmun te kha siannak lungthin thawn kan i pek ding a duh deuh. Na fimthiamnak le na thiltikhonak si lo in amah Pathian na tlaihsannak lungthin tu kha himnak an petu cu a si.

2018 Ramthlo Puai Cah Ka Saduhthah - Mai Esther Dim (HLD)

Damten kan um silen kan hmaikum 2018 April thla ah Ramthlo khua ah sunglawi emem in Tlawnginn Jubilee le Tonkhawmnak nei ding kan si tiah thawng ka theih. Pathian nih a hnatlak pi mi a si ih tluang le nuamten kan tuahsuak kho nak dingah atu in thlacamnak in kan ap cia a hau. Ram sung um mi lawng hmanh si lo in ram leng um mi kan khua unau pawl khal a si kho sung in tlun kho cio le hman kho cio kan i zuam lai. Hi program cah si kho sehla ti ka saduhthah pawl cu a tanglam bantuk an si ih tuanvo neitu upa te nih a rem an ti mi rak tuah kho ve hni sehla lung a hmui ngaingai lai. An tuah kho lo a va si pang khal silen ka ngeih a sia hlei lo lai ih kan khua kan ram cah cun pehzul in saduh ka that lengmang hrih ko lai. Zeipoh Bawipa kut ah a um. Bawipa nih a tha bik in khua an kan khaan sak ko lai.

Tlawnginn Jubilee Cah Ka Saduhthah

Tlawnginn Jubilee a si ruangah nikhat hi cu fimthiamnak thawn pehpar in caan hmang sehla duh a um ngai te. Fimthiamnak ti tikah kan khua ah tlawnginn a dir kum in tuisun ni tiang tlawng a rak kai dah tu pawl sung in mi cungcuang deuh pawl i sawm kho dih sehla cu pawl sung in thiam hleice le mi theih tam deuh pathum pawl kha minute 10 cio thusimnak pe kho sehla santhar mino le tlawngkai lio kan tefa pawl nih thazaang tampi an ngah lai tiah ka zumh. Culawnghmanh si lo in tlawng saya/ma pawl debate tla um kho sehla, cun tlawngta pawl sung in tlacop thusim zuamnak tla um kho sehla duh a um ngaingai. Megazine ih telh cih dingah cangan zuamnak tla nei sehla top 3 pawl ih ngan mi lawng khumh sak sisehla a ttha lai ka ti. Ka saduhthah thulu pawl cu a tanglam bantuk an si. Debate cah “Neihsiah hnak in fimthiamnak a thupi deuh/lo” ti a si lai. Tlacop thusim zuamnak cah cun topics hi panga a si lai ih ai zuam tu khal a tambik panga lawng an si hau. Topics cu 1) Tlawngkai hnak in lothlawh a nuam deuh, 2) Fimthiamnak hawl hnak in tangka hlawh a tha deuh, 3) Tuisun ah ca a siar tu cu thaisun ah hruaitu an si lai, 4) Ramthlo lethnu fim kan si nawn lo,  le 5) Nu’ihrin thluak ttha mi si hnak in teirialnak nih hlawhtlinnak mi a pe deuh ti pawl an si lai. Cangan zuamnak dingah ka duh mi topic cu pakhat te lawng a si ih cucu “Ramthlo Mino le Fimthiamnak” timi a si. Hi pawl vialte lengah Jubilee lungphun on ni ah Ramthlo mi sung in fimthiamnak lei in B.A a rak ngah hmaisabik tu Pa Mg Mg ih milu dar thawn tuah mi khal tlawnginnpi hmai ah on nak nei kho sehla cucu a cozah kut ah ap colh sisehla duh a um ngaite. Hivialte an tuah dih lengah tlawnginn kulh sungah thingkung khal hngilh lo nak ah phun hni sehla tlawnginn dawhtertu a si te tur. Fimthiamnak le calai lam thawn pehpar in ka saduh ka thah hrih mi cu kan khua kan ram mi nih calai kan cawisan nak langh ter nak ah library khi dawh ten i remh kho in ca-uk khal tampi i re kho sehla hi ni ah mipi zoh kho ding in um sehla khuaram a dawh ter ngaingai lai. Hi library a rak i thawh dan le tuisun ni tiang a dirhmun kha post card le hmanthlak thawn i tuah sehla cucu pharh ah i benh vima sehla a hmutu poh nih hmailam caan ah mah le ti kho tawk cio in i tel le dawh ter sinsin tla an duh cio lai tiah ka zumh. A dang fimthiamnak lam thawn pehpar in telh kho sehla tiah ka duh bet hrih mi cu Roca le laksawng peknak a si. Cui program ahcun kan khua mi sung in secular lam in siseh Bible lam in siseh degree ngah hmaisabik tu pa li (nu pahnih le pa pahnih), hmaisabik phunhra ong tu nu pakhat le pa pakhat, Secular in siseh Bible in siseh Master’s level le cuihnak ih sang deuh degree ngah pawl Roca le laksawng peknak um sehla a ttha lai. Hi thawn pehpar in kan khua mi sungah phunhra ong ttheh tu unau rual tibantuk an um silen hringtu nu le pa kha sunhloihnak capi le laksawng pe sehla zohtthimhtlak an si nak kha mipi theih in langh ter nak um sehla khuapi nih kan i tthat hnem pit ngaingai lai. Hi program a eh nak ah ram sung ram leng um Ramthlo zir lio tlawngta pawl vialte cah thlasuah pek thlacamnak cu kan khua pastors vialte nih nei hni sehla di a riam ngaingai lai.

Ramthlo Hrin Tonkhawmnak Cah Ka Saduhthah

Ramthlo Hrin Tonkhawmnak cah ka saduhthah pawl cu tuihlan ta pawl thawn ai bang mi khal an um nan phundang deuh in tuah sehla ti ka duh mi khal a um ve thotho. Tonkhawmnak ding kum khat duh in tuanvo nei tu pawl nih khuaza ramkip um Ramthlo mi vialte hnen ah sawmnak ca kan kuat hni sehla cutin kanmah le kan umnak cio in kan rak i timtuah kho cio tur. Cuncun, program sung vialte khal livestream in kan thlah sak kho hni sehla a hmun ih kal kho lo pawl vialte nih kan umhmun ten kan rak i tel kho ve lai ih a sunglawi ngaingai lai. Tuihlan programs pawl ah khan pumh caan a rak tam tuk ttheu ruangah tuitan cu pumh caan tlawm deuh sehla fellowship (i pawlkomh nak) tu in caan tam deuh hmang sehla duh a um. Khuasung mi pawl nih khual ih a ra mi vialte kha lungawi sopar ten kan in dong tin Mang Zuan Bualrawn pi ah kuttlaihnak um sehla cudih in That Ngai Hall ah i tonkhawmnak nazi pahnih sung nei kho sehla duh a um. Cui program sung ih thucah tawi sim tu dingah ram leng in palai pakhat cio le ram sung in rinhsan mi pathum hrawng si hni sehla a za ka ti. Hi thucah tawi sim tu ding pawl hi topics pe cia sehla cu thawn ai pehpar mi lawng sim hni sehla duh a um. Culawnghmanh si lo in ram leng um kan khua mi sung in kan rinhsan mi a ra kan telpi kho lo ding mi khal pahnihthum hrawng in video record tuah ter in thusim fial sehla cucu caankarlak ah mipi hmuh in piah sak kho sehla a tha ngaingai lai. A hmun ii din-ei cu khuasung mi nih ttuanvo la hni sehla tlunkalnak cu khual nih mahten ttuanvo lak si kho ve sehla tawlreltu le caan tlai tu pawl cah rian a zaangkhai ngaingai lai ih programs pawl kimcang le hlunghlai deuh in an tuah kho lai tiah ka zumh. Mahten i tum ka ti tikah kan umnak hmun cio ah Ramthlo Pawlkomh a um dih ko ruangah cu tu nih hoha cio hni sehla anmah ten fund i hawl cio hni sehla ka ti duh nak hoi a si. Hi tonkhawmnak ah hin hngaksia le upa cokrawi kan si lai ruangah program khal dangten suai sehla a ttha lai. Hngaksia hoha tu dingah le upa hoha tu ding ah tin team hnih in management committee tuah a hau. Hngaksia pawl cu nuamh nak in caan an hmang lai ih caan karlak ah lam, hlasak, talent zuam nak tibantuk anmah ten an tuah ve lai ih cutin hi tonkhawmnak ah program pahnih hi caan khat te ah a kal ringring tur. Ruaittuan tu pawl hi khua sung mi nih a chiah in rak i chiah hni sehla an mai ruaittuan a si lo caan poh ah program ah ii tel ve hni sehla a ttha lai. Cuncun, lethnubik ah ka siaherh mi cu hi tonkhawmnak caan ah hi mipi meeting a um ttheu lai va si kaw cui meeting ahcun kum 18 cung pohpoh nih zalenten ii tel kho dih hni sehla cui meeting thurelcat mi si lo in hi tonkhawmnak ih ruahrel khawmmi statement pahra hrawng suah kho sehla duh a um tuk.

A Dangdang Pawl

Jubillee le Tonkhawmnak caan sung poh ah tuahmawh denkhuai a um pang ah simaw, lutak fak ih si-ai ttul an um pang ah si maw medical team khal tuah sehla a ttha lai. Cuncun, zuri sabah le puai hmun ah buaibainak a suahpit tu an um pang silen a ttul dan in zohkhenh tu dingah security team khal tuah sehla a ttha lai. Lethnubik ah hi puai cah ih ttuanrel committee group hmanthlak, RZNP group hmanthlak, Tlawng Committee group hmanthlak, Ramthlo Mino Pawlkomh group hmanthlak le hi puai ih a ra suak tu pawl vialte group hmanthlak tipawl lethnubik ni ah ii zuk kho sehla cui zuk pawl cu megazine ah i suah/telh cih kho sehla a ttha tuk lai tin ka saduhthah nak ka rak langh ter. 

Midangdang khal nih nan saduhthah cio rak ngan ve cio uhla ttuanvo nei tu nih a ttha bik le a nuam bik in an kan hruai lai ih kan hluhsuah ko lai tiah ka zumh. Ka lungawi!

Kawlram Tlawnnak Dairy - Mai Esther Dimte (HLD)

Pathian dawtnak thawngin caan saupi tlung ding in kai timtuah mi cu kum hra hnu lawngah ka tlung kho ih kai lunghmuih ngaingai. Ka khualtlawnnak lamtluan ah ka ruahnak hnak in a ol-ai tuk ih harsatnak, damlonak, ih hmuh khop lo tibantuk in ka um lo ruangah ka lungawi ngaingai. Keimah te lawng tlun ka rak i rel ringring mi kha Pathian nih rem a ti lo ih ka innsungkhar pa thawn nuam le sunglawi ten an kan tlun ter kho ruangah ka lungawinak a zual sin. Minung nih khua cu kan khaang lengmang ko nan a kim ter tu cu Pathian lawng a si (Thufim 19:21).

Laihriphumnak le tthanliannak khuaram lam panh ding in timtuahnak tampi kan nei. Kan rianttuannak in kan pa thawn thlakhat veve khuanh kan lak. Cun, vanzamleng ticket tlun/kal cah kan cawk cia. Cu dih in kan pa cu American a si ruangah kawlram lut nak ding visa kan sok. Ticket cu agent ah va kal hau lo in Internet cung in kan mai duh mi ni thla le caan kan hril ih kan cawk. Visa khal cu kanmah va kal hau lo in post office in kan pa visa soknak form, passport ca-uk, vanzamleng ticket, license photo pakhat, tangka $50.00 le tacik milukhawng benh cia mi ca-ik pakhat kan kuat. Cucu zarhkhat hnu ah kan hnenah kimcang ten an rak kan kuat dih sal. Cutin kan caan cu a nai tuk cang ruangah kan thilri kan i timtuah. Kan kal duh mi, kan tuah duh mi le kan ton duh mi tete program kan suai. Cutin sungkhat unau pawl thawng kan thanh hni.

January 31st a hong kim ih airport lam panh in kan pok. Ram leng khual tlawn ding ah hin mi pakhat nih kg 46 (100 lbs) i phurh kho a si. Cui lengah kan kut in kan ken kho mi bag fate pahnih kan i kenh kho hrih. Kanmah hawl nupa lawng ih kan thil cu a tam tuk lo nan mi nih an kan kuat mi tete an um phah ruangah kan ken kho mi kg leng kan lanh ruangah $175 liam bet kan hau. Kan thil a seu kan sum ih $100 lawng kan liam. Cutin vanzamleng cungah cun kan kai ih kan zam. Nazi pahnih hrawng kan zam ah rawl an kan pek. Cun kan i hngilh ih tlawmpal ah rawl an kan pek lala. Cutin nazi 11 sung kan zam hnu ah kan vanzamleng pi a engine hngat ter in a sung thianhlimh a hau an ti ih S. Korea International Airport ah nazi pahnih sung kan i hnga. Cunah cun kan zaten an kan ttum ter dih ih an ttheh in an kan kai ter dih sal. Cutin nazi paruk sung kan zam lala ih Singapore kan tiang. Nazi pakhat kan i hngat hnu ah kawlram lam panh in kan lan. Nazi panga kan rau. February 2nd ih Yangon International Airport kan tian bak in kawlram kan tian cang ko hmen hi ti kan i fian nak bik cu an zunhmun in a si. A cungsang ih to si lo in a tangniam ih to a si cang. US kan suak lio ih kan i hruh mi angkileng lum pipi cu kan i hruh kho nawn lo ih a ken in kan ken cang. Cutin Immigration line ahcun kan dir ih kan ttheh veten kan thil kan va hlam. A leng in duhdawt mi sungkhat le hawikomh nih hnisiamsi ten an rak kan don. A sunglawi tuk! Kan i ngai tuk nak le kan lungawi tuk nak ah kan mitthli lehlam a tla dih. Kan i ttah-hnih dih.

Yangon ah kan tian sun le a thaisun kan caam. A thaisun zaanlam February 3rd  in Kalaymyo lam panh in kan lan. It lo sing lo in kan lan thluahmah ih February 4th sunhnu nazi 2:30pm ah kan ruun inn pi kan tiang. Kum saupi tlung lo in ram dang ah ka um lawng si lo in cui sung ah ka pa nih rizung mual a rak kan liam tak tikah lungawinak le ngeihsiatnak ai cem. Kai nuam tuk ih ka ngeih khal a sia tuk ve. Cutin ka thinlung ten kan ttap lengmang nan ka nu le ka nau le an ngeih a sia tuk ve lai ih an ttap dih pang lai ka ti ih a si kho sung in kai sum. Ai ngai tuk cang mi nu le fa, u le nau caan saupi hnu ih von i ton sal cu caan eh a ol taktak. Nazi a kim manh le ni a liam manh khal kan thei manh dah lo. Ka nu nih vok pahnih an kan thah ih cutin sungkhar zaten le duhdawtmi Kalaymyo um kan khua pawl le kan kohran mi seukhat pawl thawn zaanriah hiil khawmnak kan nei kho. Kum saupi kan i tthen hnu ah damten kan i tonsal ruangah lungawi thu kan sim ko nan sungkhar kan kim nawn lo ruangah mitthli cu kham awk a rak ttha ve lo. Hawikomh dawt le sungkhat unau tla inntungten len vima hni kan duh tuk ko nan kan caan a tawi tuk ruangah rawl ei an kan sawm nak inn tete lawng kan leng kho. Rawl ei an kan sawmtu vialte khal kan kal kho dih lo ih kan hmaisong phah hni nan an kan theihthiam ruangah kan lungawi. A sukso cu a hlan bantuk in setbing, site-kaa le rang leng thawn i her a si nawn lo ih motorcycle le tungbing car lawngten i sokher si cang kaw mi nih phurh som le thiarhnuk som in caan kan hmang. Kalaymyo cu a rak tthangso taktak. Kan rak um lio ih innhmun lawng pawl cu inn le lo tthattha thawn an rak khat dih ih khuasung ah motor, motorcycle le tungbing cu kianh cawk lo in an rak tam. Mi-point (traffic light) tla a rak um ve cang. Lam khal kat-ta-ya an rak phah dih ih i sawhherh a nuam ngaingai cang. Leikhu cu a tam tuk hrih ko. Bazaar um dan le dawr pawl an um dan cu anmah kel an rak si ko nan dawr khaan le a neitu an rak karh deuh ruangah hril ding a rak tam deuh ve. Cozah sizung cu a lak in um kho a si ko nan si-ai a leng ih an cawk ter mi pawl a tam tuk ruangah private siikhaan le sizung fate a panh tu an rak tam deuh in ka hmuh. Meisa khal a cozah nih nazi 24 sung a pek mi a um ih mi zapi nih cun an ngah kho hrih lo nan a tam deuh nih cun an ngah cang ih khuasung khal simzing ah a tleuvaang ngaingai cang. Fimthiamnak lam khal ah private tlawnginn tete hmuh ding a um hnuaihni cang. Mipum khal an rak tam tuk cang in ka hmuh. Caankarlak ah Kanaan khua, Khampat myo ah kan pa tei sungkhat pawl kan va tlawng ih zaanhnih kan va riak. Kan caam sung cu innkhat ten mileng kan nei. Khuai an rak zuat mi tla an sim ih cutin khuaiteba tla thaw ten kan ei khat hni. Vok tla an rak kan thah ih cutin nuamten caan kan hman hnu ah Kalaymyo ah kan ra kir sal. Lam a ttha tuk ih khualtlawn a nuam ngaingai.      

Cutin nuamten Kalaymyo ah caan kan hman hnu ah Falam lam panh in mawtaw in kan kal. Lam kenkip cu Japan bomhnak in an rak remh ih kan dir vima. Lam tawt tu tteng nih an kan kham ih an ttheh hlan lo kan hngak ih cutin mawtaw cungah a to na, a ttum ih khuaram a cuan na tin caan kan hmang. Veikhat an kan kham ah hin minute 10-15 hrawng kan rau. Zunsuak mi nih lamkam ah leikhu lak ah thawh a si ih ningzakpang nawn cah cun ciip a hau. Kan kal ih Varung kan tian ah thaithawh ei a si ih cutin kan lan thluahmah ih Falam cu tluangten kan hong tiang. Falam cu puai dingah lam le lek-tthek tung pawl an rak remh ih khuasung ih leikhu cu hrial awk ttha lo in a khat. A suk a so ke in i sokher si kaw kan baangcei ngaingai. Sungkhat unau thar thawn i hmuhton le caan hman khat cu a nuam ka ti ko nan an khuasung tidai a har tuk mi le a sukso tuk mi cu umtlannak ah a har ka ti tuk. Falam cu ka rak um dah nak khua a si lo ruangah a rak i thlen le thlen lo sim awk ka thei lo. Kan pa nih cun amah tawkten a rak tthangso tuk a ti.

Zaanhnih kan riak hnu ah khua ah kan hong kai. Kan khua le Falam hi peng 22 ai hlat ih mawtaw in kan kal ah nazi pakhat le seu kan rau. Khua kan hong tian cu pakhat hnu pakhat nih kan za an ra kan tlaih ih an ra kan leng. “Ai ee...mithi le minung i hmu sal bang in” mi an ti ih kut thlah thiam lo in mi kut an tlai. Cutin USA um an fanau le sungkhat unau thuhla an kan deih ih kan theih tawk kan i simruah. Falam le Hakha ih khualtlawng ding mi nih kan tlun ding an theih ruangah an rak ttul ih an rak kan hngak. A sunglawi ka ti tuk! Hitluk in an kan duhdaw in kanmah hmuh lai an i caang tuk nan tlunzoh phurh awk hmanh kan nei hni lo. Thinlung hmutu Bawipa tu nih damcahnak le sansaunak thlasuah ron pe hni hram ko seh tihi ka thlazaa cam nak a si. Khua ah zaanhnih kan riak ih sun thawn zaan thawn innkhat ten mileng kan nei. Kanmah nih inntungten va len hni hau lo in anmah hoi nih an ra kan leng hni ih thunuam rel in cutin nuamten caan kan hmang khat hni. Kan pa ih a pa Pu Leng Uk nih le ka pate Pu Vai Thang Lian nih vok tla an rak kan thah ih an cungah kan lungawi ngaingai. Cutin Falam ah kan kirsal ih Falam ah kan pa ih a pi (a nu’i nu) nih vok pahnih an rak kan thah lala. Cui program kan hman dih ih a thaisun ah khualam mino pawl nih hong kir sal ding in an kan sawm ruangah el siang lo ten kan hong kir sal. USA in Master's degree ka ngah kho ruangah vok an rak ka thah ih thusimnak le thuruat khawmnak in caan kan hmang kho. Mino nih hibantuk in mi sunhloih an thiam mi hi uar an um ngaingai ka ti. Hmailamcaan khal ah pehzulh in tuah kho ringring dingah thil ttha tuk mi a si ka ti. Falam in khua tiang kan tlunkalnak tiang an kan tawlrel sak dih ih nawsahrum in program an rak suai mi tlamtling ten sawmmi vialte an suak kho dih mi cungah ka lomh hni ngaingai. Kan khua hi hruaikai le kurit har mi kan si lo nak fiangtuk in a lang. Falam in Pu Bawi Pian nih an kan kalpi kho ruangah a cung ah kan lungawi ngaingai. Tawlreltu le caanpe in an kan telpi tu vialte cungah lungawinak sim cawk lo kan nei. Pathian ih an eh-heunak vialte cu a letsawmzaa in thlasuah pe sin hni hram ko seh! Tuarthlua tlang thlacamnak, Tluang Lin bualrawn le Tlawnginn pi tla kan va zoh. Remh ding le tuah ding tampi an um. Khuasung cu Korea canphiau thawn innthar rak satu an tam tuk ih a rak i dawh ngaingai. Khua an mawi ter rori. Khuasung minung pawl ka zoh hni tikah tar siava ka hmu hni lo. A rak tar tuk ding ah ka rel mi pawl an rak nonal tuk hrih ih ka hnangam ngaingai. Kan khua mi sung in lamtawt tu tteng neitu le mawtaw neitu tla tampi an rak um ih lungawi um tuk ka ti.

Hitin nuamten caan kan hman hnu ah Falam ih puaipi zawh dingah kan kal sal ih cutin puai ttheh tiang Falam ah kan um. Falam um kan khua pawl inn khal kan leng kho dih hni ih zaanriah hiil khawmnak khal kan nei kho ih kan diriam ngaingai. An cung cio ah lungawinak tampi kan nei. Puai nuamten kan hman hnu ah Kalaymyo ah kan kal sal ih zaanhnih kan riak hnu ah Yangon ah kan lan. 

Cutin Yangon ah zaan thum kan riak hnu ah USA ah kan kir sal. Pathian lamhruainak thawng in tluang le dam ten Los Angeles khua, California peng, USA ram cu March 2nd, 2017 zinglam 6am ah kan tiang. Siaherh tu sungkhat unau nih an kan kenh mi sihmui, sawmte, phiang, aittek, sakhi sa le sia sa pherh, anthur caar le tualhmawng caar tibantuk pawl cu immigration nih an duh lo ruangah post office in kan kuat dih. Mayan-ti an timi hai bantuk a fate ih a thur taktak mi cuai seu kan i phurh ih cucu kan ruah cia bang in custom nih an kan hlonh sak dih ngaingai. Kan khualtlawnnak ah lam an kan hruai ih damcakten an kan kilveng tu kan Pathian hnen ah kan lungawi a awi tuk! Culawng hmanh si lo in vok pariat rori a rak kan thah ih a rak kan dong tu vialte an zate cungah kan lungawi tuk fawn. Kan tlunkal nak ah laksawng an kan tthen tu tete le rawl ei an kan sawm tu tete nan zate cung khal ah lungawinak sim cawk lo kan nei a si. Hi kan khualtlawnnak ah thlacamnak in a rak kan bawmtu zumtu unau nan zate cung khal ah kan lungawi ngaingai. Nan zate cungah lei thlasuah, van thlasuah famkim um hram sehla ngandamnak, hlawhtlinnak le sansaunak thlasuah cu kan biak Pathian nih in pe cio hram hni ko seh tiah thlazaa kan in cam sak a si. Bawipa nih damten ton kho nak caan ttha kan pe sal hram ko seh!