Dawtmi Ramthlo Pa hnenah cakuat - Mai Esther Dimte (HLD)

Kan dawt tuk tiah ka kaa in vei Zahra kan simh ding hnak in capar in veikhat ten ka langh ter silen kan khuapi nih an theih lai ii an in dawtnak an langh ter ve lai tiah ruahsannak sangpi ka nei. Khual na tlawn ah khin minih na hmin maw na in deih hmaisa na ratnak khua seh an in deih hmaisa? Cui an in deih mi na leh lio ah na thinlung ah zeiseh ra suak? Ramthlo pa na si nak ruangah nai uar maw? Nai hmaihngal pi maw? Asilo ah na ningzak in nai zahpi hoi seh? Kan lai dan ahcun mipa cu roco tu nan si lawng si lo in miphun hmin (Suntei, Cenhrang, Hlawnceu…tbt) nan tesin fapar san tiang ih a phur tu nan si. Asian, Latin American le Middle Eastern mi tampi cu mipa pawl hi tangka hlawh tu an si ii minu pawl cu tangka hmang tu ti an si. Phundang in kan sim silen, mipa pawl cu rawl hawl tu an si ii minu pawl cu rawlsuang tu an si. Hitin kan hngaksiat ten kan tthanlian tikah kan upat hnu ih ram cangkaang le ram tthangso kan hong tian tikah kan hmuh nak le kan theih nak an karh lawng si lo in an i dang phah cih. Ramthlo pa pawl hnenah sawm kan duh hni mi cu cang-ai a kua sung lawng ih a hran bang in kan mah Ramthlo mi karlak lawngah hrang hlah uh! Khuadang ramdang mi lak khal ah attul ah cun hrang ko uh! Hrang ka ti tikah mi thawn i tawh huat le thu vai el thengtheng ka ti nak si lo in kan ruahnak ai bang lo mi zeiruangah seh ai bangh lo tin le zeiruangah seh mi nih an hmuh ning in ka hmuh kho ve lo ti mah le mah i cek bu ten nan hawipi lakah kekar ve hram uh ti kan duh sak hni. Hawi hnen suak lang kho ding le hawi zawng ah i pawl kho ve ding in fimthiamnak cataang neih thengtheng a ttul lem lo. Cataang nei le zirsang si kho ahcun a va ttha rilmal nan, cui sinak nan neih ve lo ruang khal ah dai ten to men tu si hlei hlah uh! Aliamcia caan von zoh hmanh uh si! Siangpahrang pawl kan zoh silen minu hnak in mipa an tam deuh. Ram uk tu bawi le ralkap pawl kan zoh khal asilen mipa an tam deuh. Biaknak lam ah kan zoh khal asi len mipa an tam deuh. Scientist, Engineer le Doctor kan zoh khal silen minu hnak in mipa an tam deuh. Hitluk vuleicung pumpi sehvel in kan zoh tikah mipum in, thazaang in, fimthiamnak le neihsiah in a cak deuh mi mipa pawl hi kan khua khal nih tampi kan in nei ve hni ko. Asilen, kan khua cah zeitluk in seh kan in hman hni i zeitluk seh Ramthlo mi na si nak ruangah zaanghlei na cawi cang ih zeizat seh na nihlawh samphal na pek cang? Thazaang in a cak deuh mi nan sinak ruangah nan mah hnak in a derthawm mi minu nan zawmtai pang maw? Nan cahnak seu nga i seukhat hmanh an tluk lo mi minu cungah teh nan kut nan thlak pang maw? Asilo ah minu pawl ih thusim mi zei ah ngai pe lo in nan um pang maw? Minu khal mipa bantuk ten Pathian nih bangrepten a ser mi asi kha hngilh pang hlah! Tuisun ni ah innsungkhar ih lu bik cu Pa asi tin a zum tu le a zul tu mi tampi cah cun minu duh ning ih zul ding cu thil ol ai asi lo. Cui a ol lo mi a tuah suak kho tu cu ruahnak picang nei le duhdawt zaangfah zawnruahnak lungthin nei taktak tu asi tin kan ti kho lai. Asilen zeitinseh cui a harsa ngaingai mi sinak in kan i tthumh kho lai i kan minung hawipi minu an si ah, mipa an si ah bangrep ten kan zoh kho hni lai le kan hmuh kho hni lai timi lam hawl hnik siu. Raal tek (refugees) pawl bomhnak zungah rian ka ttuan hnu ah hin nisuahnak lam ram le nitlak nak lam ram mi pawl ih minu le mipa cung ih kan hmuh hni dan an i bangh lo ning le khat lam khat lam hnen in zir kan ttul veve ning ka hmuh sinsin. Tahtthimnak ah, nisuahnak lam ram ahcun “innsungkhar ah thuneitu bik Pa ka si i keimah nih aw ka ti lo mi thil zeibantuk hmanh kan innsungkhar ah thu um hlah seh” tibantuk in an ka in an sim lo hmanh ah mipa tambik i thinlung sungah a um. Cubantuk ruahnak cu khoi hmun an tian ah le zei an tuah ah seh a tlau ti ahcun cetzung (factory) ah nu ti lo pa ti lo rian bangrep ten an von ttuan khat cio ih an supervisor pawl lak ah minu tampi an von hmuh tikah an thinlung cu au i fial hau lo in ai tthum. Khat talam lala ah minu pawl nih hi an pa le pawl nih an thinlung an ii tthum zawn ah lungawipi le lungawi thu sim hna thiam lo in “nangmai cawm mi ka si lo, keimah ten si kai cawm” tibantuk awkam mawi lo in an pa le duhtawk in an sonh tikah ai remh lengmang lio mi an thinlung cu an siat hrawk ter sal pang ttheu. Thilttha asi ti kan theih mi le thil dawh asi ti kan theih mi cungah cun mi zeibantuk nih an kan thloh khal ah siseh, thil zeibantuk nih an kan donh khal ah siseh lung-or-tawm lo ten kan tuah suak thotho ah cun vuleicung thleng tu kan si kho ve men ko.

Unau, kan khua kan ram sungah rampumpi huap in hmin thang mi Ramthlo pa paziat seh kan neih? Ram pumpi cu a uak tuk lai…kan lai ram kulh sungah teh paziat seh hmaihngal pi awk kan neih? Ramsung ram leng komh dih sehla Ramthlo mi hi mipum 10,000 cu kan si men lai tiah ka zumh. Hi sungah pakhat te koko tel rampumpi huap ih hmaihngal pi awk tlak kan neih lo hi ngeihsia zaa ngaingai asi. Cuiruangah, minih Ramthlo pa an ti lengmang mi hi sualralnak, zudin sa-ei nak, thil pawn nak le thangsiat mualphonak lawng ah si nawn hlah seh! Zei kan tuah ah le zeitin kan tuah ah seh mi kan bangh lai ti a taw thawh dan kan thiam lo silen lam a rak sial cang tu le a rak zawh cang tu kan Pa le keneh tel zul i zuam cang siu! Cui pa pawl cu au seh an si lai?

Ramthlo Pa pawl sungah catang nei, Pathian rianttuan, cozah rianttuan le NGO riantuan tu tampi sung in zohtthimh awk tlak cem tiah ka ruah mi minung panga pawl cu hi capar in upatnak ka rak pek hni asi. Tuihlan ih kan khua kan ram cah zohtthimtlak le hmanrua an si cang bantuk in tuihnu lam khal ah hihnak ih a let tam in Pathian nih a ron hman sin hni nak dingah thlazaa ka cam sak hni fawn asi. Ngandamnak le hlawhtlinnak thlasuah cu an ta si hram ko seh!

1.      Rev. L Hrang Hnin (senior retired pastor, Ramthlo Baptish Church, Chin state)

2.      Rev. S Ni Luai (Pastor & missionary, Rakhine state & International)

3.      Ram Luai (Supervisor at Gret, NGO, Falam, Chin State)

4.      Than Mawi (Engineer, Ukka Thirih Co., Ltd, NGO, Yangon)

5.      Sang Ceu (Civil Engineer, Southern Chin state)

Hi a cung ih ka tar mi kan u le kan pa le pawl ih an thuhla cu saupi ngan lengmang le sim lengmang hau lo in an hmin kan hmuh veten mitamdeuh nih cun au an si le zei an tuah cu kan theih cih dih. Cuiruangah, kan nih teh mi nih kan hmin an hmuh tikah zeitinseh kan thei hni sehla kan duh timi ruat bu in kan nitin nun ah Pathian thiangthlarau sawm bu ten a cak tuk mi santiluan kan phat kho ve nak lai kan ti kho nak zawn cio in i zuam cio uh si tiah kan sawm hni.

Hi ca a siar tu Ramthlo pa pawl nan zate thinlungah mangbang zaa in Pathian nih rian ron ttuan hram sehla kan laimi pa pawl lakah siseh, kan kawlram mi pa pawl lakah siseh, kan Asia ram pumpi i pa pawl lakah siseh, taksa thinlung thazaang in a cak deuh mi nan sinak ruangah minu pawl zei rel lo tu si lo in bangrepten cohlan kho nak lungthin thar nan neih kho cio nak lai ruahsannak sangpi thawn ka ca ka eh ter. Kai lawm!

"If there is a problem, there is a solution" - Mai Esther Dimte (HLD)

Ka suak ka in phunsarih ka si tiang khua ah ka um ih computer/Internet timi ka rak thei/hmu dah lo. Ramthlo ah computer ti a mikmak hman kan rak theih lo lio, Internet zei asi ti mi hmanh kan rak theih lo lio ah hibantuk in vuleicung kil li um Ramthlo unau pawl hmunkhat te le caan khat te ah kan i sawn bia ruaimai lai ti khal kan rak ruat baan dah lo. Sihmanhsehla tuisun ni ah ramleng um unau lawng si lo in ram sung um unau khal kan zaten zalen ten computer/Internet duhtawk in kan hmang kho cang. Ramthlo khuate berek kan rak ti lengmang mi, barawh zat hmanh kim lo kan rak ti lengmang mi khua in minung 240 lenglo nih a laar ngaingai mi Social Media/Networking lak ih a ttengnge pakhat asi ve mi Facebook tla kan hon hmang kho i thu le hla vuleicung kil li deng tiang in kan i thanh kho mi hi a sunglawi ngaingai.
Asilen, tthaten kan i tthathnem pi ngaingai maw? Au nih seh ai tthat hnem pi cem lai? A hman daan thiam lo in kan caan vialte kan pek dih ahcun mantahla lo ah a sung tu cu kan mah kan si ko lai. Kan khua pawl nih teh zeitluk in seh kan tthansonak karbak ah an kan bomh le pakhat le pakhat seherhnak kan i neih ti hi zoh hnik siu.

Ramthlo nih Facebook Groupmails kan hman nak hi kum khat lenglo asi cang. A liam cia caan kan zoh sal silen thudeihnak tete kan tuah mi hi kan thutheihnak i be deuh seh, hawi theih zat tla thei ve siu la kan ruah nak tete tla i hlawm cio siu ti ruahsannak liolio ih deih kan si ko nan mipi lam nih kan leh lo nak hi zeiruang cem ah seh asi hmang ti kan ruat cio ding ka duh. Hi a tanglam ih ka tar mi pawl ruangah kan leh duh lo asi ah cun ngeihsia zaa ngaingai asi lai. Tthanso duh mi kan si le si lo von in test hnik siu!

1. Kan theih lo ruangah kan let lo (google kho asi).
2. Kan theih lo kha mi nih an kan theih pang lai ti kan phan ruangah kan let lo.
3. A thei cia bantuk ten kan i um ter ih mi sim ding kan hngak ruangah kan let lo.
4. Mi thusimh kan i nautat ruangah kan let lo.
5. Capo le zohnuam ti dah lo ah caan pek kan huam lo ruangah kan let lo.
6. Computer/Phone tthaten kan hman thiam lo ruangah kan let lo.
7. A leh daan kan thiam lo (zir kho asi).
8. A leh nak hmun kan thei lo (deih kho asi).
9. Thudeihnak pawl an thupi lo tin kan ruah ruangah kan let lo.
10. Tthanso ding le theihkauhnak i bet ding kan duh lo ruangah kan let lo.

Tthansonak tampi cu thudeihnak, thulehnak le ruahnak i hlawmnak thawngin a suak mi a theitlai an si. Cuiruangah, theihnak ih a tlasamtuk mi Ramthlo kan si nak hnga lo atu thok in kan thawhrit nawn hlah seh! Mi thudeih lawnglawng kan ti silen kan mah khal nih thudeihnak tuah ve ding asi ko. Pumpak i soiselnak ai tel lo phot ah cun zalenten thuhla i ruahkhawm kho ringring asi ko.

Tha le zaang thlanhriput ih suah hau lo mi, ih hmuh zilfe ko ruat hau lo mi le Internet cung ih a um cia mi pawl thudeihnak tete kan tuah tikah na minutes panga tetel rak kan pe ve aw la na cah le ka cah ah theihkaunak rak kan seu ve hram.

Au ih hmuihmel kengtu seh na si? - Mai Esther Dimte (HLD)

Tuisun cu ka naupa San Uk Thang ih fanu Merry Thian ih a hmanthlak ka zoh ih ka lungsung ah “duak” tin a ra suak mi cu “au seh a zonh” ti asi. Merry Thian zuk a hmu tu poh nih a nu a zonh ati na, a pa a zonh a ti na, a pi/pu a zonh a ti na tin kan mah le kan mit ai bang cio lo. A nu le a pa nih an mah zonh sehla an duh bantuk in a pi le a pu khal nih an mah zonh sehla an duh ve. A ni le pawl le a nute le khal nih rak kan zonh sehla kan duh cio ve. Asilen, sersiamnak kongah kan zoh hnik lai uh. Pathian nih milai a rak sersiam ah khan a mai hmuihmel keng in a rak sersiam tin kan Bible casungah kan hmuh. Cui thu cu kan hngaksiat ten Sunday school ah kan rak zir ih mi tampi nih cun kan upat hnu pi tiang le kan thih tiang in kan i cinken. Pathian nih a mai hmuihmel keng in sersiam mi ka si ti ai thei tu nih a zei zawn te khi seh kan zonh nak asi hmang ti kan ruat dah maw? A muisam midawh/hmelsia maw asi lo ah mi ngo/dum seh ati duh nak asi? Asi lo ah aw-ka thlum, iang nei asi nak seh kan bangh ding an kan duh sak hoi hmang ti na ruat dah maw? Ka tunu te zuk cu kan von zoh sal ih keimah le keimah thlalang ai bih bantuk ah kai rel. Hi ka tunu te nih hin zeibantuk zawn ah seh ka zonh sehla ka duh tiah ka ruat. Ka hmel ka von i zoh ah ka zonh sehla a mah nih teh a ni a zonh hi ai hmaihngal pi hmang lai maw ti ka ruat. Cun, a dang ka von ruat sal mi cu aw-kam zaang, taw zaang le mi zaangduh ka sinak teh ka zonh sehla ka duh sak hmang maw ti tla ka ruat sal. A hong tthanglian tikah ka ni ka zonh kai sir a ti hmang lai maw? Ka sining ten ka zonh sehla a duh mi hnak in a duh lo mi a tam deuh men lai. Hitluk a famkim lo mi le sualpalh nak ih khat le mi famkim lo milai kan si ko nan kan fa le nih, kan tuu le nih kan zonh sehla ti kan duh hrih ko asi ahcun kan mah an kan sersiam tu kan Pathian sinsin nih cun zeitluk in seh a mah kan zonh ding an kan duhsak hmang lai.

Pathian nih an kan sersiam ah khan amah bantuk in duhdawt zaangfahnak le zawnruahnak lungthin nei tu kan si ding an kan duh sak lawng si lo in mi nunnem le mi bawmsan tu kan si ding khal an kan duh sak. Thazaang der tu thazaang petu kan si ding khal kan kan duh sak. Mi sifak le mi rethei kan zomhteih ding an kan duh sak lo ih zaanghleicawi in mi tlawmngai tu kan si ding kan kan duh sak. Lei le van sersiam tu le uk tu asibantuk in cui a huham vial te cu neih ter an kan duh ve. Mi sual kan si lio le kan tlau cuah-mah lio khal ah thinsau lungfual in “ka fa khoi seh na um?” tin an kan ko huam. Sualsir in a hnen kan kir tikah khan an kan hnong dah lo. Milian le mi hngalhngawng pawl nih an kan namneh lio ah khan kan cah a lung a rak fak ih an kan dirkamh. Leivut lak in an kan sar suak ih a sang bik mi tlangzim ah mizapi ih hmuh ding in an kan cawisan. A neih cia mi tuu zakhat hnak in kan mah a tlau mi tuu pakhat te ruangah nihlawh samphal heu in an kan hawl duh tu le an kan hawl huam tu asi. Hibantuk Pathian kan neih hi vuleicung ah nun man nei cem cu kan si. Famkim ten sersiam mi kan si ko nan, a mah bantuk in lungnem mi kan si ko nan, tukforh nak ruangah a hnen in kan tlau hnu khal ah a mah bantuk hmuihmel kan ken ding an kan duh sak thotho hrih.

Hibantuk muisam keng cu Zumtu u le nau pawl, tuisun ni ah thil sual kan tuah caan ah, mi lungawi lonak kan tuah caan ah, mi kan rel caan ah, mi kan thangsiat caan ah, mi kan namneh caan ah, mi mawh kan phurh caan ah au ih hmuihmel keng tu seh ka si ih cui ka ken mi hmuisam nei tu nih hibantuk thil hi a tuah ve hmang tur maw ti ruat phah in a famkim mi le a thianghlim mi Khrifa nun nei tu si ii zuam cio uh si! Sunparnak Pathian nih co hram ko seh!