Ram Le Miphun Hrangah Daniel Vek Mino – Mai Esther Dimte (HLD)

Bible lam zirsaang tampi in an sim laar zet mi cu Jewish pa Daniel hi a si. Daniel cu kum 15 te lawng asinan a piangthar zet mi tlangval note a si. A fel nak le rintlak a si nak in a cawisang a si. A ral a t’ha lawng si lo in Pathian a duh zet tu le thlacam a teima zet tu a si. A zumhnak ah hnget zet in a ding ngam tu le thih khal t’ih lo mi pa a si. A nuncan ziaza a mawi lawng si lo in a fim zet ih manglet thiam le dinhmun sangpi tiang a thleng tu tlangval no te a si. Ama’i zumhnak ruangah an ram sung ih um mi hmuahhmuah in a nung mi Pathian biak dingah an siangpahrang in thu a suah ih cutin Khrifa ram a cang ter tu a si. Hi vek mi fel, zumhnak hnget nei tu le rintlak zet mi mino tampi kan ram le kan miphun in kan t’ul zet a si.  

Thufim 17:3 sungah Sui le Lungvaar ih t’hatnak cu meisa in an hniksak vek in minung ih thinlung cu Bawipa in a hniksak a ti. Zumtu nitin kan nunnak ah hniksaknak a phunphun kan ton mi khi Pathian nih in duhdawt lo ruangah le in thleidang ruangah si lo in amah kan zumhnak ah kan hnget le hnget lo thei in duh ruangah kan rinhumnak in hniksak mi a rak si kha kan theithiam lo t’heu. Cutikah, hniksak tu Pathian kha mawh kan phurh ciamco ih thlacam peih lo le Biakinn feh peih lo in kan ngol t’heu. Angaingai kan ti silen a sung tu cu Pathian a si lo ih kanmah sawn kha kan si. Hlawhtlinnak tampi in pek hlan ah thinbangnak le lungretheinak thawn Pathian in in hniksak t’heu a si. Cucu, thil tumpi ah rinhsan tlak kan si le si lo thei a duh ruangah thil fate ah in hniksak t’heu mi kha a rak si sawn.

Daniel thuanthu kan zoh sal a si len Daniel 1:5-6 ah Babylon siangpahrang pa ih siahlawh si dingah tlangval no pawl cu ti le rawl thawthaw le wine thawn kumthum sung ceet ding in thupeknak a um thu kan hmu. Cutikah Daniel cun cui ti le rawl thawthaw le wine pawl cu ei lo ding in le hanghnah hangrah men ei ding in siannak a dil. Hinah zawn te ah thusutnak t’hazet a um thei mi cu ziang a si tilen wine in hi zumtu tampi nih sual ah kan ruat lo. Ziangruangah tilen Bible ca sungah Jesuh khrih nih mopuai ih wine a cem lai ih tidai rori wine ah a rak cang ter ih nuam zet in puai an rak hmang peh thei a si. Himi ah ziang si kan hmu thei ti silen Jesuh in wine in kha a rak dodal mi sisehla an wine a cem tikah a rak um san men hai ding a si. Thilnu a tel lo mi wine cu ri thei a si lo ruangah si pei maw? Daniel in ziangruangah siangpahrang ih thupek mi a el ti a si len a nih ih a pomnak le a zumnak ah wine in cu sual le thianghlim lo ah a ruat ruangah a si. Himi san lai ahcun ke li nei ramsa khal Judah pawl in an ei thei lo, thilnu a tel mi wine khal an in thei lo. In ei thawn pehpar in an thlun ding mi daan le duun cu Pathian in a tuah sak hai vekin an rak thlun a si. Dungthluntu Peter rori khal a mang ah Pathian in “keimah nih a thiang ka ti mi cu lak awla ei aw” a rak ti hnu lawngah Judah hrang ih kham mi ti le rawl a rak ei thok a si (Dungthluntu 10:15). A zumhnak le a biaknak ruangah tlangvalnote Daniel in siangpahrang pa ih fialmi a el ngam nak a si (Daniel 1:8, Romans 6:13, Exodus 23:2). Kan zumhnak parah fek ten kan din ding a thupi zia cu 1Corinthians 16:13 khal in fiangten in sim a si. Daniel cu a kum nauhak bang lo in a ral a t’ha mi le a t’ul ahcun mahte lawng dinpi tu nei lo ih um ding khal a poi a ti lo tu a si. Kan zumhnak le kan pom mi thawn a kalh awk mi hnat’uan fial kan si tikah tongpa el ih el ciamco si lo in hi ti deuh in a t’ha pei maw ti ih mi kan va ron thiam ding hi Daniel ih nun in kan zir thei a si. Daniel 1:8-16, 18-19 ah kan zoh silen Daniel in siangpahrang ih ei-in ter mi tirawl si lo in hanghnah hangrah men ei-in ter ding ah le cuhnu ah midang siangpahrang pa’i fial mi tirawl a ei ih a in tu pawl thawn hniksaknak tuah tlang dingah thuron a suah a si. Cui thuron cu siangpahrang pa ih kuttang hnat’uan pa in t’ihzet cing in a pom sak ih kumthum hnu ah siangpahrang Nebuchadnezzar hmai ah ratpi an si. Cutikah, Daniel le a rualpi pathum pawl cu midang siangpahrang ih thupek mi ti le rawl a in ih a ei tu pawl hnak in an taksa a mawi in a t’ha sawn ruangah siangpahrang pa in amah riantu dingah a cohlang hai a si.

Himi in ziangsi in zirh ti silen cu kan mah nih kan duh lo zet mi a si khal len kan zum mi ah fek ten kan ding ih a cang thei bik in kan hnak ih a sang mi le kan bawi te hmai ah tikcu le caan zoh phah thiam in le a hmunhma zoh phah thiam in thuronnak kan nei thiam ding hi a si. Cupawlcun rinsantlak kan si nak an lang ter ding a si. Ziangtinsi thu nei tu pawl hnen ah rinhsantlak kan si nak kan lang ter thei ding? Ahmaisabik ah t’uanvo lak thei tu le lak duh tu kan sinak, mi nautat le puarthau mi si lo in mi tangdor le mi upat thiam kan si nak pawl cu kan t’ongkam le kan tuaht’uannak in kan lang ter thei ding a si. Culawnghmanh si lo in, thuphan sim hmang tu le mi va hmuhsuam tu kan si lo zia khal kan lang ter thei a t’ul. Kan mai duhnak le peih mi hnak in t’uanvo nei tu pawl ih duhnak le peih mi hi ziang a si timi sawn kha hmai ah kan ret thiam a t’ul a si. Ziangvek thuhla khal ah a tikcucaan, a hmunhma le na hmang ding ih a mil awk bik mi t’ongkam na hmang thiam a t’ul. Daniel tlangval no te khatluk ih ralt’hatnak a pek tu kha ziang a si pei? Zo nih si pei ralt’hatnak a pek? Proverb 22:29, 25:6, 16:21 sung pawl ah kan zoh si ahcun Pathian a rinhsan tu pawl an sung lo zia fiangten kan hmu ding a si. 2 Corinthians 6:14, 7:1 ah Pathian nih amah kan rinsan ih a duh lo zawng kan hrial a si ahcun kan lam a t’an ding thu fiangten in theih ter a si.

Kan nitin nunnak ah Jesuh ka nei, thlarau thianghlim nih in umpi, Pathian thukam ka hnenah a um, Pathian zumtu innsungsaang ka kiang nai ah an um a si timi kan fiang awk ih kan zum a si ahcun kan nunram ah t’ih mi le ngamh lo mi kan nei lo ding ih a t’ha lo ti ih kan hmu mi le kan thei mi cu ralt’ha in kan do ngam ding a si. Daniel vek in rinhumnak, felnak, thianhlimnak nun nei zuam uhsila Pathian cu hnget zet in za ah za zum uhsila rinsan cio uhsi! 

Zirhtu Le Tlawngta - Mai Esther Dimte (HLD)

Zirhtu pawl cu an hnat’uan ruangah le an huham ruangah upat le t’ihzah an si tlangpi t’heu. Zirhtu hmuahhmuah in cazirh an thiam thluh lo men ding nan an zirhtu sinak huham cu hnat’uan an cawl hnu khalah a tang lai a si. Mi hrekkhat cu cozah hnat’uan dang ngah thei lo ruangah zirhtu hnat’uan a hril tu tla an um nan, mi hrekkhat lala cu zirhtu ding hrimhrim ih a paih mi le a thiam mi an um ve thotho. Ziangvek duhhrilnak ruangah zirhtu dinhmun ka thleng ti cu kanmah ten kan thei awk fingfing ko ding. Zirhtu ciocio ah zumtu le zumlotu hin danglamnak kan nei tengteng ding tiah ka zum. Cui kan danglam awk nak cu ziangvek a si ih ziangtin kan lang ter pei? A tlangpithu in himi pawl kan zoh tlang pei uh! (1) Tlawng hrangah thlacam (2) Tlawngta ih innsungsaang dinhmun thei sak (3) Tlawngta ih hmuitinmi theihpi

Tlawngta Hrang Thlacam

            Zumtu a si mi zirhtu pakhat cun a tlawngta hrangah zo ih fial t’ul lo in thla a cam sak a t’ul a si. Ziangtikcaan ah thla na cam sak ding ti silen na tlawngta ih homework, assignment, exam na zohfel caan ah a si. Na tlawngta hrangah lungawi thu sim in thlacam aw. Na tlawngta in a fimthiam zirnak ah fimnak, damnak, le hlawhtlinnak a hmu thei nak dingah thlacam sak aw. Na tlawngta ih innsungsaang hrangah thlacam sak aw. Himi tlawngta ih zirhtu na si ruangah Pathian hnenah lungawithu sim aw. Tlawngta tampi zirtu an si rero lai ah nang cu anmah pawl zirhtu na si mi parah na hnat’uan ruangah Pathian hnenah lungawi thu sim aw. Culen netabik na tuah ding mi cu na tlawngta in a thil ti t’ha mi (kutnganmawi/fiang zet, creative answers or thoughts/cazuamnak) tivekpawl ruangah theihpinak (acknowledgement/reward) tuahsak aw. Na tlawngta le a innsaang hrangah hivek in duhdawtnak na nei ih thla na cam sak ringring ahcun Pathian in a hmin sunlawinak ah a lo hmang ding a si.

Tlawngta Innsungsaang Dinhmun Theisak

            Zirhtu tinkim in kan zirhmi hmuahhmuah kan tlawngta in an cinken ding le an thiam ding cu kan duh bik mi a si ko. Sihmanhsehla, zirhtu tampi nih kan tlaksam mi cu kan tlawngta ih innsungsaang dinhmun kan theihpi lo mihi a si. Tlawngta tamsawn cu nu le pa khuahkim a nei mi an si men ding nan a hrekkhat cu nu le pa reprai nei lo tla an si men thei. Nu le pa ih duhdawt zet mi khal an um ding ih nu le pa ih thawi le kawk rero mi tlawngta khal an um ve ding a si. A hrek cu nu le pa a hau awk rero ih a t’hen awk pek mi innsungsaang ihsin a ra mi tlawngta tla an si thei. Ih hmuh khop lo zet le paih lo cing ten tlawngkhaansung ih ra men mi tlawngta tla an si thei. Kan tlawngta pawl an zaten fimnak ih a thupi zia an thei thluh lo a si. A tam sawn cu nu le pa ih fial ruangah tlawng a kai mi an si. Kan tlawngta pakhat naa tuk in daan kan tat (nunsim) hlan le kan thawi hlanah ziangruangah a tuah ding mi a tuah lo, dawnkhamtu a nei maw, thilri kim teh a nei maw, bawm t’ul mi teh a si maw, a mit teh a t’ha ko maw ca a hmu thei maw, a hna teh a set pang maw tivek pawl thei zuam hmasa ta aw. Na thei ve ten a t’ul dan in bawm/assist awla na fial mi a tuah ding a si. Na tlawngta ih a ratnak family background fiangten na thei ahcun cui tlawngta ih fimzirnak ah tampi a bawm thei tu na si zia le na thupi zia na fiang awk ding a si.

Tlawngta ih Hmuitinmi Theihpi

            “Nui hrin khat hawi zawng hlah” tin pupa t’ongfim ah kan rak nei dah bangin nu pakhat ih hring mi fa le an dang awk thluh cio a si ti cu el ding um lo ih theih mi a si. Cuti a si ruangah nu tampi ih hrin mi fa le tampi cu an hmuihmel le an ruangrai lawng si lo in an khuaruah dan le an hmuitin mi pawl khal a dang awk thluh ding a si. Cui a dang awk zet mi na tlawngta pawl ih hmuitin mi cu a cang thei bik in thei zuam aw. Na thei ol nak ding ahcun cangan ter nak in a si. Classroom activity silolen extra point assignment tivek in “keimah thu – about myself” “ka sunmang – my day dream” “a t’ha sawn mi leilungpi tuah dingah – to make a better world” tivek pawl thulu hmang in cangan ter hai aw. (A cang thei ahcun cumi an ngan mi cu classroom ah share ter hai aw. Pakhat le pakhat an hmuitinmi parah an nautat/hmuhsuam awk lo ding le hnihsuahsainak men ih an hman awk sak lo ding in an thlun dingmi  sikaan cu na tuah sak hai cia a t’ul ding). Na tlawngta pakhat fingfing ih an hmuitin mi na thei hnu ahcun cui an hmuitin mi an thlen thei nak dingah a sangsang ten an tuah ding mi pawl na ruatpi thei a t’ul. Ruatpi ih sim lawng si lo in nangmah hrimhrim khal in caan pek in bawm ve aw. Tlawngta pakhat ih hlawhtlinnak cu a zirhtu ih hlawhtlinnak a si ve timi cing ringring aw!

Thunetnak

            Tlawngta le zirhtu nel awk zet ih an umnak hmun ah hlawhtlinnak a tam sawn ih nu le pa khal in an fa le fimzirhnak hrangah ui mi nei lo in tha an pek ve a si. Zumtu a si mi zirhtu cun cazirh hi pumcawmnak hnat’uan pakhat vek men lawng ih ruat lo in mission hna a si ve timi a ruat cih t’ul a si. Duhdawtnak le duhsaknak sang zet thawn tlawngta ca kan zirh ih an innsungsaang dinhmun kan theisak, an hmuitin mi kan theihpi ih an hrangah thla kan cam sak ringring a si ahcun kan classroom lawngah si lo in kan tlawnginn pi ah danglamnak kan hmu ding a si. Cui danglamnak cun Pathian hmin a sunglawi ter ding a si.