Caan hi tangka asi maw? - Mai Esther Dimte (HLD)

“Caan cu tangka asi” tiah America ram rak dirh tu pawl lakah pakhat asi ve mi Founding Father Benjamin Franklin nih a ti. Vuleicung kenkip um minung tampi nih a sim mi hi kan lungkim pit cio ko lai tiah ka zumh. Miseukhat nih cun “tangka cu thil ti kho nak huham nei tu asi” an ti. Miseu lala nih cun “tangka cu mi sifak le mi lian an kan thleidang tu asi” an ti. Nang teh zei na ti ve? Caan hi tangka asi ahcun tangka khal caan asi ve tinak asi ko. Tuisun ni ah unau kan caan hman dan hi tangka hman in kan hmang maw? Tangka kan hman ah teh a ra kir sal ding mi a si lo tin kan hmang maw? Au hmanh ih el awk tha lo mi tangka le caan ih an thupit zia hi kan khua kan ram mi nih a ruah awk kan thei lo lai ti ka phang. Nitinten kan pawpi khaap khat cah rian kan tuan ih thla eh ah hlawhman kan dong theu. Kan thlahlawh hmanh kan ngah manh hlan ah leiba tom nih an kan nenh. A thla le a ba in rawl kan ei ih ti kan ding. Innhlan man pek awk nei huaha lo in kan nitin nun an rak liam lengmang. Kan kut sung ih sumpai kan don caan siar lo nidangah caan hi tangka asinak le a man a fak zia hi kan theih ringring ding a thupi ngaingai. Zei hmanh ruat setsai lo in kan duh poh in kan caan kan hman men le kan lenvaak men lio ah kan minungpi hawi le nih tlang hra dan in an kan lanh. Cunah cun thasiat awk le mi hngar awk khal kan thiam lo. Bible ca nih mi thil hngar cu sual asi ati ko nan vei tampi ahcun mi thil hngar kan thiam lo tla hi aat phunkhat asi ti kan theih cih a hau.

Kan nunnak ah zeiseh a thupi cem ih zeiruangahseh cui thil cu a thupi cem ti a sullam thei huaha lo in kan caan nih thli lakah ni khat hnu nikhat an kan liam tak. Unau, tangka hi caan asi ih caan khal tangka asi ve ti thaten kan i fian ko asi ahcun cui a sunglawi tuk mi kan caan cu kan duhdawtmi cah kan hman a hau. Nu le pa pawl, nan fa le nih laksawng thatha nan cawksak hni ding an duh tuk ko lai nan a ngaingai ten ti ahcun nan mah thawn thunuam hlanuam rel khat le i nuamh khat, caan hman khat fawh a thupi deuh cuh. Cubantuk thiamthiam in suahpit unau laihritlai khal nih siseh, an kan duhdawtu kan hawi le pawl khal nih siseh kan neihsiah le kan rumnak hnak in kan caan fawh an poi deuh cuh. Santiluan dawi in ramro ramcar kal tak in cawhnuk le khuaitizu luannak ram ah kan mah lawng nuamten kan um pang maw? Cui cawhnuk le khuaitizu kha a lak ih ngah mi an si lo kha. Tuan man asi. Ram thangso, ram cangkaang, cawhnuk le khuaitizu luannak ram, nuihrin covo bangrep ten an i uk nak ram ah kan um khal len kan mah nih kan tuan lo le kan zir ve lo ahcun a ram lawng ih um nih zei hmanh dan a nei lo. Thla tinten kan innsungkhar pawl an hmansom tangka kan kuat kho men ruangah kan hna a ngam pang maw? Kan nutar, patar le nih an kan ngai tuk nak ah an zaanmang zaa tiang in an kan helh hnawh ti kan lungkil ten kan hon theihsak hni an hau. Laihlum nu le pa pawl khal nih kan fa le kan nau le tluangdang ramdang ah an mah lawng nunnuamten an um tin kan vui in kan hram pang maw? Phone sonh kimten le email kuat kimten tangka kan i nguhdeih lo kong lawng kan sim hni pang maw? Mi hmuah cuzat khazat an kuat kho tin mi thawn kan tahthimh hni sung cu zeitik hmanh ah an kan sonh ding zat sonh kan si lo lai ih an kan kuat ding zat khal kuat kan si lo lai ti kan theihsak hni an hau.

Mirum milian si kan duh ahcun caan kan upat ih thlothlam ten kan hman thiam a hau. Athupituk lo mi le kan paw an kan khawh hnai lo mi video zoh nak le Internet hman nak men ah tamtuk in kan caan kan hman pangahcun a rau hlan ah kan tumsuk lai. Lengfa tlangval pawl khal nupi pasal dingah kan i helh lai ti asi lo ahcun phone sonh nak le mi va chat lengmang nak ah kan caan hman kan sup deuh ah a tha. Cuihnak in fimthiamnak le theihkaunak an kan petu ca pawl siar uh sila thuthang pawl ngai uh si! Culawnghmanh si lo in sungkhat unau i lenkai le i vehvaih tibantuk in kan caan kan hman thiam asi ahcun kan mah lawng si lo in kan pawgkam mi tiang an hlim lai. Cutikah mi nunnuam le caan hmang thiam tu kan si zia an kan hmuh lai ih kan nunzia an kan cawn lai. Ramthangso ah cun i lenkai timi hi lailam bantuk in a ol lo. Lenkai le i veh kan ti tikah mipum va kal thengtheng khi asi hlei lo. Phone in simaw, email in simaw “nan dam maw? kan nih kan dam” tibantuk te in thawngvang kan i deih kho thotho. 

Nangmah ten hithu hi rak i deih: Na innpa sakthlang nih simaw, na tlawngkaipit mi pawl nih simaw, na riantuan pit mi pawl nih simaw zeibantuk na mizia khi seh mi hnen ah an sim sin ding le an in cawn ding na duh? 

Khrihfa kan sinak nih a pemh lomi fimthiamnak

Zumtu tampi cu kan piangthar, Pathian kan biak, pumh kan fel, peknak ah kan i zuam phah ko kan ti nan kan nunnak taktak ah nun duhdim kan ngah kho lo. Jesuh nih nun duhdim pek dingah hi vawlei ah ka ra a timi hi zei nun duhdim seh a si hmang? Thlarau nun duhdim lawng maw a si lai? Satan cu thah duh le hrawh duh ah a ra a ti. 

Zumtu kan nunnak ah minung kan si bangin taksa i a nungmi kan si lio ah nun duhdim ngah kho a si lo maw ti hi ruah lo awk a t'ha lo. Pathian nih thu a kan kam mi sung khalah ka thu nan ngai a si ahcun cawitu si loin coihtu ah kan ret hni lai, taw ah si loin lu ah kan ret hni lai a ti. Cucu minung kan nun sungah hin kim kho ve awk a si ko lo maw?

Kan pupa san ahcun fimthiamnak an rak zir lo i an thiammi cu lothlawh fangfang hi a si. Cui dirhmun in Khrihfa ah kan i thleng i zircawnnak ah kan tlasam tuk. Zumtu tampi nih fimthiamnak a hau lo tiah a aupitu an tampi. A taktak ahcun fimthiamnak hi Pathian hnen in a rami a si. Phungthlukbia sungah fiang tein ai ngan. Amahbelte cui fimthiamnak cu Satan nih a hman kho ve. Ramthlo kan dirhmun ah teh?
Zumtu kan si dih ko nan, kan harsat ning, ramdang ah kuli kan i hlawh ning, pumcawmnak ah khual i kan va thih ning, ...Kan khua hi Pathian nih thlawsuah a pekmi ram a si lo maw? Kan khua in t'hansonak a um lo maw? Pathian nih ningcang tein a sersiammi thil kha minung nih ningcang loin kan hrawk. Cui kan hrawkmi cu minung lila nih remh sal le tuah sal a hau. Cuti remh sal le tuah sal dingah fimthiamnak a hau. Cucu Khrihfa nih kan pemh lo t'heu i Pathian, Pathian, Pathian kan ti ko nan minung nih tuah a t'ulmi le zir a t'ulmi kan zir hlei lo ahcun nun duhdim ngah a har ko lai.

Zumtu tampi cu Theory (ruahnak) lam ah kan sang tuk ko nan practical (tuahnak) lam ah kan tlasam tuk. Ruahnak le tuahnak ai tluk kho a hau vel. A ruah lawng ruah lengmang i tuahnak a um lo ahcun i sersiam a har ko lai. ? = ?

Cung Thawng Lian, LL. M

Dawtnak - Mai Esther Dimte (HLD)

“Nupi cu pasal ta, Pasal cu nupi ta” tihi kan khua mi pawl lakah a leng kho ngaingai hmang maw? Pathian nih minung a rak sersiam lio ah Adam a tuah hmaisa ih a hnemtu dingah Eve a rak tuah sak. Zeiruangahseh hnemtu ti kawh a si hmang? Ziahseh minung nih hnemtu kan tulh hmang? Ziah kan mah ten kan i hnemh kho hmang lo? Bible casung ah zoh sehla Efesa 5:22-33 sung kan siar dih silen nupi le pasal hi kan mai cah lawngah si lo in kan nupi/pasal cah nun ding an kan zirh. Asilen nupi/pasal cah nun timi hi zeiseh asi kan i fiang maw? Zeitinseh kan nunnak kan pek kho lai? Minung tampi nih “ka dawt na cah cun thih khal ka ngamh” an ti theu. A taktak ah an ngamh ngaingai lai maw ti cu zapi theih theh cia asi ko. Kan nupi/pasal, kan lengfa/tlangval kan duhdawtnak hi zeitinseh kan langh ter lai? Zeitinseh kan langh ter theu? Khuapi sung um le santiluan pha deuh pawl nih cun pangpar in simaw, laksawng in simaw, thilthar tete cawk sak nak in simaw tin an duhdawtnak an langh ter theu. Miseu lala nih cun an nupi/pasal, lengfa/tlangval ih thusimh ngai nak le an duhzawng tuah sak nak in an duhdawtnak an langh ter theu. Culaklai ah “kan duh, kan dawt” ti hmanh simh tong dah lo mi khal rel cawk lo an rak um ve lala. Lai mi tampi cu “kan duh, kan dawt” ti thusimh hi kan i harh tuk. Kan ning maw zak kan muthluak nih simaw a tlinh lo hmang ti cu au hmanh nih theihfiang asi lo. Mi pakhat kan dawt ko asi ahcun kan tuahsernak in kan langh ter bak cu a hau. Kan upat a hau. Thu kan ron a hau. Ruahnak kan seuh a hau. Fim kan zirh a hau. A tang ah kan i dor a hau. Kan cah thiltha a tuah tikah ka lungawi ti kan simh tengteng a hau. Kan i zahpi lo a hau. A harsat nak ah kan bomh a hau. A tah tikah a mitthli kan hnul sak a hau. A lung len tikah kan hnemh a hau. Thih loh a ton tikah kan topit a hau. Kan dangrawl kan phorh siang a hau. A cah caan kan pek a hau. A dam lo tikah kan thlopbawl huam a hau. Hi thil pawl tuah theh ding a har tuk kan ti pang maw? Kan pek ding mi a tam tuk kan ti pang maw? Kan dawt mi cah kan eh heu ding ruat in kan zaang a ei asi ahcun kan dawt kan ti mi kha a rak hman ziar lo tinak asi lai.

Pathian nih an kan dawt tuk ruagnah Hell ram ih kan kal theh ding an kan siang lo i a fapa neih sun kan cah an kan pek (Johan 3:16). Jesuh Khrih cu kan cah ningzah mualpho nak a tuar. Zomhtaih nautat nak a tong. Cil khak le volh pamh a tong. Thinglamtah par ah thlai asi. Duhdawtnak kan ti lengmang mi hi peksanhnak thawn dunghmai in ai khal lengmang mi an si. Mi nih duhdawt hmuah duh luangmang nan mah ih mi va dawt ve ding hmuah ai siang lo tu kan si pang maw? Kan Bawipa Jesuh Khrih vuleicung a rak len lio ah an kan zirh mi tampi sung in pakhat te a thar in von zoh ta ka duh mi cu “mi nih ka cungah tuah hni seh ti nan duh bantuk in mi cung khal ah va tuah ve uh” (Mathew 7:12) tihi asi. Hi Bible cacaang hi thuk deuh in kan ruat ding ka duh. Mi nih kan cungah tuah hni seh ti kan duh mi vial te le mi nih an cungah kan tuah ding an rak kan duhsak ve mi khi an i bang lo lai. Asilen hi Bible cacaang hi zeitinseh kan leh lai? Kan mai duhdan si lo in an mai duhdan theih kan i zuam ding le an duh dan kan zul kho ding an kan duhsak bik mi asi theu lai tin kei nih cun ka zumh. Kan minung sinak in cun thil khunghar ngaingai asi ko. Sihmanhsehla kan minung hawi pawl an duhzawng kan va tuahsak hni tikah kan nih khal an mah bantuk in kan i nuam kho ve. Kan nupi/pasal, lengfa/tlangval khi zeitinseh um ter kan duh hni ti hnak in zeitinseh um ter an kan duh ti theih kan i zuam ih cutin an duh nak kan zul kho hni a si ah cun dawt kan i hlawh ringring ko lai.

Nupi pasal kan i umh hlan ah cun kan taksa cu kan mai ta veve asinan kan i umh hnu ah cun kan mai ta kan si nawn lo. Nupi cu pasal ta ah ai sir i Pasal khal nupi ta ah ai sir ve ti cu ICorin 7:4-5 sungah fiangten kan hmuh kho. Tuisun ah nupi/pasal, lengfa/tlangval tampi an i then nak a ruang bik cu “kan taksa hi au ta seh asi” timi fiang ten an i theih lo ruang bikah asi cem. Bible ca nih ‘nupi taksa cu pasal ta asi cang’ a ti pam tin nupi le an duh lo caan le an huam lo caan tibantuk ah a ruah zia thiam lo in mi hnek a hmang mi pasal cu a rauh hlan ah kal tak a si ko lai. Cuve thiamthiam in minu khal nih ka taksa hi kapasal ta asi ih a duhnak ka tuahsak awk asi ti a thiam ve lo ih a mah pakhat duhnak lawng hmai a tawn ter ve asi ahcun maak in a um ve ko lai. Khah silen Pathian nih hnemtu an kan tuahsak mi kan lengfa/tlangval, nupi/pasal thawn zeitinseh kan i dawtnak kan langh ter lai ih cui kan i dawt nak cu kan hnget ter kho lai? A hmun mi dawtnak, a fek mi dawtnak le rinh-umh-mi dawtnak thawn kan nupi/pasal, kan lengfa/tlangval cu daw cang uh si! 

Kan fim te tik ahcun - Cung Thawng Lian (LL.M)

Ni khatkhat ah kan hmuhnak a kau lai i kan ruahnak a sang te lai. Cui dirhmun cu kan tiang te hrimhrim lai. Cu tikah tu in rak i timhlamh cia a hau. Chinmi kan lungput le kan ruahnak zoh tikah Chinram cu a t'ha lo, pumcawmnak tlak a suak lo, kan t'hangso kho lo lai ti a si dih ngawt. Pathian kan bia ko nan Pathian nih Chinram ah t'hansonak a ret timi kan hmu kho hrih lo. Dr. Hmuh Thang nih "Chinram ah zeihmanh a suak lo nan minung kan suak ko" a rak ti dah. Simduhmi cu minung kan um phot ahcun zeipaoh a si kho dih ti a si. Asinan pakhatnak ah fimthiamnak kan neih rori a hau. 

Israel ram kan zoh tikah an ram cu nelrawn ram a si. Tidai a har. Asinan vawleicung ah cinthlaknak ah hminthang an si. Zeilam paoh ah an sang tuk. A ruangcu Pathian nih a pek hni mi Fimthiamnak hmang in an ram an sersiam ruangah a si.

Ramthlo kan ram cu a t'ha tuk. Kan vawlei khal a t'ha i kan tidai khal a t'ha hrih. Thingram an him i ramlak thilsuak a tampi. Kan t'ulhherhmi a um dih. kan pupa san lio ah caanphio, tlawngkhen, thlalang hmang loin innpi an rak dirh kho ko. Bel le kheng t'hat'ha a rak um lonan anmah te an tuah kho dih. An t'ulhherh an i zalh kho dih. Cucu anmai fimthiamnak a si.

Tui san ah Kawlram le hmundang in thil zeihmah cawk ngah lo siseh la kan i simhlawm kho tur maw? Kanmai thiamnak rori in thil kan tuah kho ve tur maw? Mi tampi cu arbawm sak hmanh kan thiam nawn lo. Simduhmi cu thiamnak lam ah kan tlasam tuk cang. Computer san ee, mirang aw san ee kan ti ko nan thiammi taktak kan nei bak lo hih.

Tu lio ah ramdang ah kan um i duhtawk in tangka kan hlawh kho i khua lam ah kan kuat kho. Kan duhmi innhmun loram kan cawk kho. Asinan hmailam ah thazaang in kan i cawm kho ringring lai maw? Cun US le Australia lam a ummi unau nih teh tluangtluan in khua lam ah tangka an kuat kho ringring lai maw? Telefa an nei lai. Tlawng kai an duh lai. Tlawng sang kai an duh lai. Innlo cawk an duh lai. Cu tikah nulepa nih thazaang hlawh mi lawng nih a za te lo lai. Mai fale caah ruah a si lai i khualam i nulepa, unau sungkhat cu ruah a har cang lai.

Cui caan cu a tiang te lai si kawh, tu in kan i timlam cang maw? Kum 1/2 cah men khua ruat lo in Generation tiang ruah a za cang lo maw? Ramthlo nu le pa tampi nih an rak i ruah sualmi cu anmai hmin neihnak ding le an san sungah duhdim um ding lawng an rak ruat. Generation (san) an rak ruat ban lo. An fale, an tule le tusin pawl zei rian seh an ron t'uan te lai i zei in seh pum an i cawm te lai timi an rak ruat ban lo. Cunih a suahpimi cu tu lio mino tampi cu Malaysia, Singapore, Mizoram ah mi kuttang ah thir le phang in tangka hlawh a si.

Kan ruah cang dingmi cu Ramthlo khua sung rori in lianhnak tlak rian a um ko timi a si. Ramthlo khua rori ah rian t'hat'ha kan tuah lai. Mizoram tiang in thil kan hon kuat hni lai. Ramkip ah kan tlawng lai. Thir le phang in mi ram ah rian t'uan hau loin kan khua ah rian neitu dirhmun kan si lai. Kawlram ah rian neitu dirhmun kan si lai. Mi a va riantu si loin mi a va sortu kan si lai timi kan teih a hau cang.
Minung thazaang (human resources) kan neih ko ruangah hihi t'ha tein hman i zuam hraam usih.
Human resources hi ningcang tein tuah cang usih. Unau.. nai timlam cang maw? A tlai hrih lo..

Salai Thawngpi