Ramthlo minu le kan lungput - Mai Esther Dimte (HLD)

Vuleicung kenkip kan zoh tikah mipum tam deuh hi minu an si. Biaknak lam khal in kan zoh tikah mipum tamdeuh hi minu an si. “Tuluk ram ih khrifa 80% hi minu an si ih Japan ram ih khrifa 90% khal hi minu an si” tiah minu pawl tundin sal nak dingah bawmtu pawlkomh Synergy  a dirh tu Curtis James nih a ti (Half The Church, p. 27). Minu nih mipum lam in hitluk kan tam deuh ko nan ziah seh zirnak lam ah le fimthiamnak lam ah scientist le engineer kan tlawm tuk? Ziah seh nurse hnak in a sang deuh mi Doctor kan tlawm tuk? Ziah phunsang tlawng ah professor kan tlawm tuk? Kan nitin santiluan kan zoh tikah ruat lo awk a tha lo mi cu a mipum ih tam nih dan a nei maw? Kan mipum a tam nak a hman maw? Kan khua “mi nu” dirhmun in teh zeiseh kan bangh? Khoi ah seh kan dir?

Kan khua dirhmun in zoh siu la minu tamdeuh phun riat (kum hlei 13/14) hrawng an si in tlawng peh bet tu hnak in tlawng ai phuak tu an tam deuh. Zeiruangah seh asi? An mah ca an thiam lo ruangah maw? An nu le an pa nih tlawng an ret kho hni nawn lo ruangah maw? Minu cah fimthiamnak a thupi lo tin kan ruat ruangah seh asi hmang ti hi nitinten thudeihnak tuah kan hau cang. United Nations ih fimthiamnak lam mi bawm tu pawl nih hlathlainak an tuah ih an hmuh suak mi cu mipa pawl cu tlawng an kai i degree an ngah tikah an khua hnak in a tha deuh mi, a thangso deuh mi le tangka tamdeuh an ngah kho nak ding hmun ah an i thial an ti. Cuncun, minu pawl cu tlawng an kai ih degree an ngah tikah an khua sung ah an um ih hruaitu ah an hong suak. Cutin an zir mi vialte cu an khuaram cah an hman sal ih khuaram le miphun tungding tu ah an hong cang an ti. Hihi  kan khua dirhmun khal in a rak i kaih ngaite ka ti. Tuisun ni ah kan khua pawl zoh siu la Degree ngah cang tu minu tam deuh nih kan khua sung lila tlawng sayama an tuan, exchange zung an kil ih post office an kil. Biaknak lam ah Sunday school sayama an tuan ih mi seu khat pawl cu kan khua sung ah mifak zoh khenh tu nurse tla an tuan. Tar nu tar pa kan neih mi pawl khal a tam deuh cu minu pawl nih an zoh hni. Kan khua pa pawl teh khoi seh an um? Kan khua ah an cah zung a um ve lo ruangah khua dang ah zungkai in an um. Innsungkhar cah tangka tam deuh an ngah kho nak ding hmun panh in Mizoram ah simaw, Malaysia ah simaw, Yangon le khuapi dangdang panh in khual khua ah um hmun an khuar. Kan khua nu pawl le kan khua pa pawl ih kan zir khat veve mi kan fimthiamnak le kan catang hi kan hman nak le a rak i thathnem tu an i dang ngaingai. Minu pawl cu rian phunphun vei khat cem ah an cem kho dih nan mipa tam deuh cu rian pakhat hnu pakhat lawng an tuan thiam ti cu au hmanh nih el hau lo in kan theih dih cio mi asi ko. Tahthimnak ah: minu cu rawl a suan phah ah nau a um phah, thil a phiar phah ih a mit in TV a zoh phah ih a karlak ah thilsawpnak set in thil a sawp phah tin a phunphun a cem kho.

Innsungkhar ah minu thil ti kho deuh pawl hi an pasal le nih an tihzah ih an upat hni lai tiah kan ruah cio lai tiah ka zumh. Culawng hmanh si lo in kiangkap le innpa sakthlang khal nih an zoh sang hni lai ih an lomh hni theu lai tiah kan zumh cio lai tiah ka zumh. James (2011) nih a ti mi cu “mipa tampi cu an nupi le thil an ti kho deuh ah simaw, an catang a san deuh ah simaw an tih ih an duh lo. Minu pawl fimthiamnak nei lem lo, thil ti kho lem lo an si ih mi zaangder an si lawngah mipa pawl nih hruaitu dirhmun fek ten an lak kho” ati (p. 124). Asim mi hi a hman ngai te. Kan khua dirhmun khal in minu thil ti kho deuh le hawi hlei in a fim deuh pawl khi va lungawi pi hnak in va mualphoh le va namneh kan cak deuh. Hihi thansonnak lam an kan dawntu pakhat asi. Bible ca sung ah kan zoh asi len Jesuh a hring tu Mary siseh, Jews miphun pawl an cihmih nak in a humhim tu siangpahrang bawinu Esther siseh an mah lawng ih thil ti kho nak si lo in an mah thawn ai neih bik mi mipa Joseph le Modecai nih an thil ti kho nak an huham kha an minu pawl hnen ah an pek hni ruangah asi. Cubantuk in kan khua pa pawl khal nih a tul ah cun kan khua nu pawl hnen ah kan thil ti kho nak asilo ah kan huham kan pek ve awk asi. Kan khua sung ah kan zoh silen minu pawl zei seh an ti ih mipa pawl teh zeiseh an ti? Mipa pawl cu an duh tik poh ah zu an ding ih sa an ei. Lo rian tuan le tangka hlawh lawng hi an rian ah kan rel mi hi mi bang lo taktak kan si nak kan thinlung a langh ter tu bik asi. Zu ding sa ei ih kan um tikah kan nufa le kan unau pawl an ning a zak. An mithmai kan mulh ter hni. Ziah kan thlanhri put suak ih kan hlawh mi sumsaw vialte cu nuam ten kan nuncan kho nak dingah asi lo maw? Zu din sa ei nak men ah maw an si? Kan mah nih innsungkhar kan hruai kho lo ah siseh, kan khuapi le kan kohran kan hruai kho lo ah siseh, kan mah hnak in minu nih rian an tuan kho deuh ti kan theih tikah siseh, kan minu pawl kut ah kan huham pek ding hi kan zaang-ei hlah seh! Kan khua kan ram a thansonak dingah cun a tul mi poh cu lungthiang ten kan tuah awk asi. Joseph nih khan Mary kha rak thi duh lo in um sehla, Modecai khal nih khan Esther kha lungfim rak suah duh hlah sehla tuisun ah Bible ca sung le Jews thuanthu sungah ah an thuhla hmuh awk le siar awk kan nei lo lai.

Kan ka lawng in kan sim lengmang caan asi nawn lo ih a tak in kan tuansuak caan asi cang. Minu le mipa bangraan ten kan i zoh ih hmunhma kan i pek caan a cu cang. Kan khua sung ah khuabawi tuan kho minu kan neih ah cun hmun rak kian ko uh! Pastor le hruaitu tuan kho an si ahcun minu an si ruangah tuan ter lo in um hlah uh! Biaknak lam ah kohran upa vialte mipa an si dih mi khi khua tampi kan ruat a hau cang. Kohran pi kaihruai tu ding le uk tu dingah kohran upa ah mipa kan hril hni bantuk in minu pawl khal hril ve cang uh si. Minu an si nak ruangah zeitikhmanh ah an tuan kho mi rian tuan lo in um ter pang citcet hlah uh si! Minu thusim khal i nautat hlah uh si! An nih khal Pathian nih kan mah bantuk in thuruat kho nak thluak a pek ve hni ih thiam kho nak a pek ve hni ti thei bu in pakhat le pakhat tihzah upatnak thawn i sawnbia uh sila hmunhma i kianh thiam uh si tin kan sawm hni. Kan pi kan pu, kan nu kan pa san ah cun fimthiamnak hnak in lo riantuan le tlaktel hrawng lawng thupi ah an rak re men lai nan atu kan nih kan san ahcun fimthiamnak hi hmaisabik ah kan ret a hau cang. Cuti asi ruangah tlawnginn lam ah thiamsang le zir sang si kho kan i zuam tengteng a hau. Cui kan duh tuk bu in kan sining nih a tlinh lo meisei asi khal len kutthiam pakhat tel kan i zir tengteng a hau. Zir hau lo mi lothlawh, sawlkawn, vamboh, fangphun le fang at men ah kan caan liam ter nawn hlah uh!