Nunnak tidai in ngah tu Samaria nu - Mai Esther Dimte (HLD)

Nunau le mipa thleidannak, mi dum le mi rang thleidannak, mi khual le inntek thleidannak, mi fim le mi aa thleidannak, cathiam le thiam lo thleidannak, mi sual le mi fel thleidannak ti pawl hi kan pipu san lai hnak in tuisan ah a luar cuang a bang ka ti. Thuthang tampi kan siar/ngai silen ramkhat le ramkhat an do awk thu, pakhat le pakhat thu an el awk thu, neh tu le huham nei tu si ding in an zuam awk rero thu pawl kan hmu tam zet a si. Ziangruangah thleidannak a suak timi cu a ruang a tam zet ko ding nan kei ka ruah dan ahcun ‘kanmah vek in midang pawl an nung thei ve pang ding, huham an nei ve pang ding, an lian ve pang ding, thil an ti thei ve pang’ ti kan phang ruangah a si bik ding tin ka ruat.

            Miphun pakhat le pakhat an rem awk lo dan pawl zoh tikah mi thinlung a hnaihnok duh zet. Hlanlai ahcun Samaria mi le Judah miphun pawl an rak biak awk dah lo. Anmah miphun veve an si hmanh ah nupi a nei hrih lo mi pa le pasal a nei hrih lo mi nu cu zapi hmuh ah an rak biak awk dah lo. Fala le tlangval an biak awk thei lo ah ziangtin nupi pasal an nei thei ding tin thusutnak a um thei. Hi lai san ahcun nupi pasal ding ih sungkhat unau pawl ih rak tonh-tuah deuh ih nei awk an rak si. Tuisan cu mah duhduh hril ih nei awk a si tikah a t’hen-awk sal mi tla cu rel cawk lo an si. Nupi pasal nei awk dan thawn pehpar in hlathlainak a tuah tu pawl in an hmusuak mi cu mah te duh mi hril ih a nei awk mi hnak in nu le pa pawl ih tonh-tuah nak ih sin a nei awk mi pawl karlak ah t’hen awk nak (divorce) a mal sawn ti a si. America ram ih nupi pasal neih awk nak hlathlainak an tuah ve mi ahcun mah te duh mi hril in a nei awk mi pawl sung in 50% cu an t’hen (divorce) awk sal ti an hmu suak. Tuisan ahcun nupi pasal t’hen awk hi a ol zet nan hlan san ah cun a rak harsa zet. A hleice in nunau in ka pasal ka duh nawn lo ti hi t’hen men a rak ngah lo. Mipa lawng nih cuvek tuahtheinak huham an rak nei. Mipa ih sim mi lawng rak pompi a si ih thlun a rak si fawn. Hivek ih phun le hnam thleidannak a nasa zet lai ah Samaria nu cun zo hmanh a biak ngam lo ruangah le a ton ngam lo ruangah sunlaifang nisa lakah zohmanh tidai khai ding ih an feh lo caan te hril in an khua leng ih tikhur lam panh in a rak feh.  Hi ni ngelcel ah Judah ram ih sin Galilee ram lam panh in Jesuh le a dungthlun tu pawl khual an rak tlawng ve. Judah ram ihsin Galilee ram feh ding ah Samaria pal phah lo in feh a ngah mi a si ko nan cutin feh lo in Samaria lam in an rak feh. Ziangruangah sipei ticu Johan 4:4 kan siar ahcun fiangten kan thei ko ding. Jesuh in Samaria nu vek ih sunlai ih mi tong ngam lo le mi biak ngam lo tu pawl, mah le mah ka tling lo ti aw tu pawl, mi sual lak ah sual bik ka si ti ih mah le mah hmu aw pawl kha Bawipa’i hmai ah mi sual bik kan si lo thu le kan minung hawipi pawl ih in hnon hmanh ah rundamtu Bawipa Jesuh nih in hnon ve lo thu pawl sim duh ah a si ding tin ka ruat.  

Samaria ram, Saikhar khua ih um mi Jacob tikhur ah sun lai fang zohmanh um lo caan ih ti khai tum tu nunau nu hnen ah Jesuh nih Mesiah a si thu hi a veikhatnak a rel nak a si. Hi nu hi Samaria ram, Saikhar khua ih “misualbik, hlawhhlangnu, pasal panga nei nu” tin mi ih hmuhsuam mi le zianghmanh ih siar lo mi nu a si. Tikhur a thlen zawngah cun tlangval note, mi piangt’ha le mi mawi zet Jesuh cu tikhur kiangah a hmu. Kir ding ti ah le tikhur a thleng zo fawn. Kir lo ding ti ah le pasal nei lo fala a si ruangah Judah tlangval pa kha a um nak ih sin t’hawn ding in a sim thei fawn lo. Tlangval pa a t’hawn awk lo silen tidai a khai thei fawn lo ding. Culaifang ahcun mi thinlung le ruahnak thei thluh tu Jesuh cun, “tidai in ding i pe aw” tiah a dil. Ziangtin a let ding ah na zum? Tuisan fala vek cu sisehla ziang hmanh ruat ciamco lo in ol-ai zet in kan pek cih men ko ding. Sihmanhsehla, daan le dun thei zet tu, nunau mipa thleidannak tum zet a um thu a thei tu le miphun dang thawn duh tawk ih biak awk a ngah lo thu a thei zet tu nu cun “Kei cu Samaria mi ka si ih nang cu Judah mi na si, ziangtin so tidai in ding i dil” tin a let riangri. Jesuh cun amah kha nunnak tidai a si thu le cui tidai a in tu hmuah hmuah an ti a hal sal nawn lo ding thu pawl a sim. Culawnghmanh si lo in Mesiah a si thu tiang a sim thluh tikah Samaria nu cu a mangbang zet ih “Bawipa cui tidai in ding cu in pek ve aw la hinah tidai khai ah tla rat rero t’ul nawn lo ding in” tin a dil tikah Jesuh cun “na pasal va ko aw la ra sal aw” a ti. Unau, Jesuh in a tui na si dan cekci in hitin lo ti ve sehla ziangtin na let ding? Pasal/nupi ka nei lo tin Samaria nu vek in na let ve pei maw? Jesuh cun Samaria nu ih a umpi mi pa a pasal ngaingai a si lo thu le pasal panga a rak nei thu pawl a sim thluh tikah Samaria nu cun “Bawipa nangmah hi profet na si” a ti. Cutin a sinak hmuahhmuah pakhat hmanh hrelh lo in a sim thei tu Mesiah a tong ngah ruangah a lungawi tuk ih a ti thawl taanta in khuasung ah a va tlan ih a khuapi pawl khal cui nunnak tidai a in ter hai a si. Himi Samaria nu hi pasal tampi nei, hlawhhlawng, mi sual nu, ui-re nu tin a phunphun in kan soisel thei ko ding nan a ngaingai ahcun kan ruah vek a si lo men thei. An nih san lai ah nupi nu pakhat in a pasal kha a duhduh in a t’hen (divorce) thei lo. Pasal le nih an duh lo tikah innleeng ah suah tahrat in an rak dawi/hnong a si. Cuvek dinhmun ruangah pasal tamtuk a nei mi, sunlaifang nisa taktak zo hmanh tidai khai ding ih an feh lo caan lawng ih ti khai ding ih a feh ngam tu le zozo khal ih zoh niam mi, mi sual bik ih hmuh mi Samaria nu ih thinlung a hmu tu kha zoso a si? Kanmah in rundamtu Jesuh a si kha. Kan nih khal kan sinak vek in in cohlang thei ve ih mi sual bik ihsin mi fel bik ah in tuah thei a si. Kan minung hawipi pawl cun mi sual bik, mi t’ha lo bik, mi thiam lo bik, mi borh-hlawh bik, fih nung bik mi, mi aa bik, thin tawi bik, le mi hawizawng lo bik ah in ruat in, in hmuhsuam hai hman sehla nunnak tinung kan in ngah zo hnu ahcun cupawl cu kan ral do nak hriamnam sawn ah kan hmang ding ih Samaria nu vek in kan khuapi le kan rampi tiang nunnak tidai a in ter tu kan si ve leh ding. Ralring lo ih a nungdam men mi kan si lo ih Bawipa’i khuakhaannak ruang sawn ah hi leitlun khualtlawnnak ram ah kan um rero mi hi a si. Jesuh in Samaria nu kha nang cu hlanlai ah misual zet na si ruangah nunnak tidai in ding ah na tlak lo a ti lo. Nang cu pasal panga na nei ruangah Pathian thangt’hat dingah na tlak lo a ti fawn lo. Nang cu mi hnen ah na pawl aw lo ih nangmah ten mi um lo caan lawngah leng na suak t’heu ruangah biaikinn ah khawm ding ah na tlak lo ti khal a ti lo. Kan minung mit ih kan hmuh mi sualnak hmuahhmuah kha a hmu sak lo ih a sinnak vek cekci in a cohlang sawn a si. Unau, nang le kei khal in rundamtu Bawipa nih in cohlang hnu ah, kan fala kan tlangval, kan nupi kan pasal, kan nu kan pa, kan pi kan pu, kan ni kan rang, kan sungkhat kan unau, kan khuapi le kan miphun pi ih sualnak hmuahhmuah cu relsak rero nawn lo in kan ka in kan duhdawt kan ti rero mi cu kan nunnak taktak in lang ter uh sila an sinak vek cekci in cohlang thlang uh si! A liam cia caan cu a liam thluh zo ih zohmanh in an kir ter thei sal lo ih an remh thei sal nawn fawn lo. A liam cia caan ah cumi na si, kha mi na si, mi sual na si, mi borhhlawh na si, zu-in sa-ei na si tin minung mit ih hmuh thei mi sualnak hmuahhmuah sal in kan ti awk rero lai a si ahcun kan thinlung tak ten kan duhdawt awk ngaingai hrih lo tinak a si. Kan Bawipa Jesuh ih in zirh vek in kan minung hawipi an sinak vek cekci in kan cohlang thei hrih lo sung cu kanmah khal ngaidam nun kan nei ngaingai hrih lo tinak a si. Mi nih in ngaidam thei lo hmanh ah kanmah le kanmah cu a liamcia caan ih kan sualpalh nak hmuahhmuah cu ngai dam awk uh si! Jesuh duhdawtnak cu kan nunhlun le a liam cia caan ih kan sualnak hmuahhmuah hnak in a tum sawn a si. Nunnak tidai a in ngah zo tu nih cun kan duhdawtmi pawl khal in ve hai sehla ti kan siaherh tengteng a t’ul. Cu ti ih siaherhnak kan nei lo sung poh cu Nunnak tidai si lo in a tu le tu a hal sal cingcing mi leiram tidai lawng kan in rero tinak a si. Nunnak tidai a in ngah zoh tu pawl in a in ngah hrih lo mi pawl hnen ah cui tinung cu pek ve uh si! An umnak hmun ah va feh in kan va pek thei lo hmanh ah kan um hmun ihsin phone biak nak in maw, cakuat nak in maw, laksawng kuat nak in maw, thlacam sak nak in maw tin a phunphun in kan pek thei ko. Rundamtu Bawipa nih ziangmi tuah ter a lo duh ih ziangruangah leilungtlun ah a lo thlah timi na fiang awk zo maw? Na fiang awk hrih lo a si len thlacam aw. Na nunnak na kesik ihsin na luzim tiang Amah kut ah ap aw la na dung na hmai ih sin le na sir ih sin lo kilveng ringring ding ah le a sun a zaan ti lo in lo umpi ringring dingah a thlarau thianghlim sawm aw. Duhdawtnak taktak cun a liamciacaan ih mi sualnak ruangah mawh a phurh hai rero lo ih cuvek sualnak lamzin an zawh sal nawn lo nak ding in lamzin thar a sial pi hai sawn a si.

Ka ngai ruangmang (Biazai) - Ngun Siang Dim

Zing Ni a suak, zanlam a liam.

Kan tiang sal ee, X'mass kum thar.
A thar sal ko, kan mitthlam ah,
na mithmai le na annka nem.

caan a kim, kan let leikuang.
Fang an thar cang, khuasik thla ah.
Thal tlawng pit caan, ti ngahring dawi
cu cang lai khaw, nang um lo in.

Hngilhni um hlah, liamcia caan kha.
Zinghmu, Tualzaam, Tipi, Kawlrawn,
Chokhlei, vaube, phaiceu par nih,
Milung hlau ee, liamcia nun hlun.

Ka ngai ruangmang, nang thawn leen kha.
Na um nak le na tuan mi ah,
Zingnu thlasuah dong hlei ce mu!
Thlaza ka cam, caan tha hngak in.

Valentine's Day Thuanthu – Mai Dawt Sin Par

Vulei pumpi nih an theih cio mi Valentine's day hi zeitinseh ai thok ti hi tawifiannak te in kan von zoh lai. Kawl pawl nih cun "kabah chittu Mya Neh" an ti ii kan Lai mi nih cun kan nei hmang lo. Asinan hitin kan Lai in ka von leh ve lai "Vulei cung pumpi Duh-dawt ni."
A.D 270 hrawngah Rome khua hi a rak tla ngai ngai. Culio ah cun tuksum za asilo le ruru hranghrang in a um mi Roman Emperor cu Claudius II asi. Claudius II nih cun, an ram ah hin raalkap lei ah thazaang cah ter hi a duh. Mi tampi nih an inn le lo, innsungkhar le nupi fale pawl kal taak in ralkap lei ii tuan kha saduhthah bik mi cu asi. Asinan au hmanh nih an lungkim pit lo. Cutikah Claudius II cu athin a hong tuk ii hi ti in thu (order) a suah. Au hmanh nan va si ah atu bantuk caan ah hin ai thi-um (marriage) mi nan um lo lai. Ai ham cang mi lengfa tlangval khal nih nan ii ham nak kha nan tthulh dih lai tiah a rak ti. Tthit-um nak hi ka kham lai ii single an si lai ruangah mitampi cu raalkap an lut dih lai tin khua a khaang. Culio ahcun krifa mi pawl hi an rak vaivuan ngai te. Culio ah St. Valentine hi tlangbawi pakhat a rak si (tui san in cu Pastor kan ti lai cu). Valentine nih cun cui thu suah mi cu a theih tikah a ngah lo mi thil asi a ti ii Tthit-umh nak cu a thup te in a rak tuah sak lengmang hni. Cutin cun mi tampi nih an fuk an panh.

Caan a hong sau deuh tikah cui thu cu Claudius II nih a theih ii Valentine cu an tlaih ii thong ah an thlak. Cuti cun a taksa nih a tuar kho nawn lo ii thawnginn sungah a nun nak a liam i a ruak ni hi February 14 a si, cui ni cu lengfa tlangval vial te nih hi thil hi ralhraang ruang lawng ah asi lo "duhdawtnak" ruang khal ah asi an ti ruangah tui sun ni tiang an sunloih nak cu a si. Mi seu nih cun Valentine's Day hi "Missionary Day" ti khal in kawh kho asi an ti. Cui ruangah tui sun ni tiang lengfa tlangval pawl nih pakhat le pakhat an i duhdawtnak an langh ter ii chocolate an i pe ii a dangdang lak sawng tla an ii pe.

Hi “duhdawtnak ni"  hi lengfa tlangval cah lawng si lo in nupi pasal innsungkhar a drih cang mi le te le fa a nei cang mi pawl cah khal ah ni sunglawi a si bantuk in na duhdawt mi na nupi na pasal, na te na fa, na nu na pa kha "KAN DAWT TUK" tin sim kho seh la; cun Bawipa nih an dawt tuk ti hi pakhat le khat kan ii simh dingah a biapi ngai te. Lengfa tlangval khal nih mi kan duh lawng a za lo ii kan dawt ding khal a thupi ngaite. Nupi pasal khal nih duhnak lawng si lo in dawtnak thawn innsungkhar sersiam/bunh i zuam ding kan si. Dawtnak a neih nak hmun cu a innsungkhar ah lo le a mah pumpak ah beidongh nak, harsat nak a ton khal le cui harsat nak vial te kha Duh-Dawtnak nih a neh ter kho dih.

February 14 ni ah Nan za ten "Happy Valentine's Day"

Pakhat cio nan pumpak ah siseh, nan innsungkhar cio ah Duh-dawtnak leng camcin hram ko seh!

Hmunhma hmaan le teitu - Bawi Nei Thang

Voikhat cu zuamnak a um i cui zuamnak ahcun ai tel dingmi an hril hni i tindan an pek hni. Cui tindan an pekmi le an hmin pawl cu a tanglam bantuk in an si.

1. Thiahlei kha zam tindan an pek

2. Rampei kha teh tindan an pek

3. Mupi kha tlangkai tindan an pek
4. Sabek kha tileuh tindan an pek.

An i zuamnak ding a ni le a caan an phan i anmah le tindan an peknak hmunhma ah an i zuam cio. Anmah le an ti kho tawk ten an i zuam i Thiahlei khal a zam kho maw ti ahcun a zam kho ve ko, Rampei khal a tek kho maw ti ahcun a tek kho ve ko, Mupi khal tlang a kai kho maw ti ahcun a kai kho ve ko, Sabek khal ti cu a leuh kho ve maw ti ahcun a leuh kho ve ko. Asinan nehtu le hlawhtlinnak hmutu cu an si kho lo lai ti cu a fiang. Teitu le hlawhtlinnak hmutu an si kho lonak ding a ruang cu anmah le an umnak ding an i zuamak ding tindan an peknak ding hmunhma ah an umter hni lo i an i palh ruangah a si. Teitu le hlawhtlinnak hmuh kho ve ding ahcun minung hmaan, hmunhma hmaan a si hmasa a rak tul. 

Ngaidamnun neitu - Mai Esther Dimte (HLD)

Leilungtlun mipum billions sarih lai a um mi kan zaten kan hmin le kan umnak in thei lawng hmanh si lo in kan samphang ziangzat a si ti tiang ih in thei tu kan Pathian hmanh in kan sualnak le kan palh nak, kan ti thiam lo nak le kan thinlungsia in cohlang ih in ngaidam thei a si ahcun nang le kei cu zoso kan si ih kan unau sualnak kan ngaidam thei lo? Mi in kan ti thiam lo nak ah mawh in phurh ih an kutzung in sawh rero lai ah kan tuar thei lo ih kan hmuitinh mi hmanh kan dungtunh t’heu si lo maw? Ziangruangah kan milai pi ih famkim lo nak kan cohlang sak thei lo ih kan kutzung kan khih ve rero? In sersiamtu le nitin in kilvengtu kan Pathian in tuini ah kan sual in ngaidam ih thlasuah pek in duh ko nan kanmah nih “Bawipa ka manh hrih lo, sual ka duh lai, thlasuah tla in pek hrih hlah aw” tin kan ti pang maw? T’ongkam in kan ti lo men ding nan kan theih awk lo sungah kan nitin nundan in kan langter rero tla a si men ko ding.

Exodus 8:9-10 ah kan zoh silen Pharaoh siangpahrang pa in Moses hnen ah “na Pathian hnen ah butlak pawl um nawn lo ding in sim aw” a ti. Cutikah Moses cun “ziangtikah cui thil cu cang sehla na duh?” tin a sut sal tikah “thaisun ah” tin siangpahrang pa in a let nak kan hmu thei. Unau siangpahrang pa nih ziangruangah tuini ah a ngah thei ko mi thil kha thaisun tiang a hngak si pei? Bible lam hlathlaitu tampi in an ti mi cu “siangpahrang pa in a tu ah butlak cem sehla ka duh a ti silen a cem ngaingai ding ih mipi in Pathian a um ti an thei ding, cu ruangah thaisun ah silen cu zaan an it sungah an mah ten butlak pawl an tlanhlo tin mipi nih an thei ding” tin Pathian thiltitheinak langter a duh lo ruangah a si ding an ti. Mi hrekkhat lala cun, Moses le Pathian an biak awk nak ding caan mal lai an t’ul ding ti a ruatsak ruangah a si ding an ti. Kei ka ruat nak ahcun ziangzongza tuahtu, uktu le neitu Pathian hrangah a har mi pakhat hmanh a um lo zia a thei lo ruangah a si ding ka ti. Laitlang ih um lo riak dah pawl cun butlak pawl ih hna an set zia le fih an nung zia kan thei thluh ko ding. Ruahpi a sur ih it a nuam zet ding tin kan ruat rero lai ah butlak pawl saklam thlanglam an biak awk ih an awn ciamco t’heu. Awn nawn hlah uh ti thloh awk khal an t’ha lo ih awn lo ding in kham dan khal a um lo. An taksa vun hi a naal zet mi an um ih a hraap zet mi tla an um ve. Phundang ih kan sim a si ahcun tenh um za taksa nei tu an si. Keimah ih sin thok in zohmanh nih butlak duhnung te kan ti dah lo. A sa khal ei a si dah lem lo. Asinan, tuisan ahcun Thailand ram le Tuluk ram ah ro ten an rawh ih thaw ngaingai in an tuah ih market t’hazet ah a hong cang hngehnge. Hitluk ih hnaset, hnaihnok, fih um le hahio lo za butlak pawl in siangpahrang pa le a ram pumpi cu an tlun tikah ziangtluk in mitkem za an si ding ti cu kan mitthlam ah kan hmu thei cio ko ding. Zaan ah it thiam lo in an tuah ih an innsung/leng ah an khat thluh. Cutluk ih a hnok mi le a tenh um mi dinhmun ih sin luat dingah duhhrilnak pek a si lai ah khan “atu” a ti thei mi a si ko nan a minung sinak in a ti duh lo. Cutikah, tuisun ih a cem thei mi thil a si ko nan a thaisun tiang amah le a miphun pi nih an rak tuar bet a si kha.

Unau, kan nih teh kan nitin nun ah tuisun ah mingaidam theinak caant’ha kan nei ko nan ngaidam duh lo in kan um pang maw? Tuisun ni ah kan palhnak hrangah ngaithiam dil ding kan thei ko nan dil duh lo in kan um pang maw? Zoso kan si ih ziangso kan si? A ngaingai ten ti ahcun zo hmanh kan si lo. Kanmah le kanmah cu Pharaoh siangpahrang pa vek in mi fim, mi thiam le mi sang zet, mi lian zet, thil ti thei zet ah kan ruat awk men ko ding nan duhdawtnak thinlung, mi ngaidam duhnak thinlung, mi bawm duh nak thinlung kan nei lo ahcun mi hmuahhmuah lakah santlai lo bik kan si timi kan hngilh lo pei uh! Tuisun ni ah mi na ngaidam thei lo mi kha a liam cia thu ruangah a si pang maw? Mi nih ngaidam dil lawngah mi ngaidam duh tu teh kan si pang maw? Mi t’ongkam kamkhat te an t’ong sual ruangah thilt’ha ti kan thei ko mi tuah duh hrim lo in kan um pang maw? A ngaingai ten kan ti ahcun thilt’ha a si ti kan thei cing in kan tuah lo tikah kanmah le kanmah kan mualphoh awk rero men sokhaw a si. Kan Bible in mi parah thilt’ha tuah ding in zirh kha cing ringring uh sila ngaidamnun neitu si zuam uh si!