Ramthlo le Fimthiamnak - Mai Esther Dimte (HLD)

Kan kiang kan kap kan zoh tikah, thuthang le cazual pawl kan siar tikah, biaknak lei le uknak lei kan von zoh tikah Ramthlo mi hmin hmuh ding kan tlawm ngaingai. Zeiruangahseh asibik hmang tiah khua ka ruah ah ih hmuh thaw ten kai hngilh kho lo. Sum le pai cu tampi nei ko hmanh uh sila a karh ter dan kan thiam lo ahcun mupi bang in thla an i bunh lai ih an zam dih lai. Inn le lo thatha khal nei hmanh uh sila a zohkhenh dan kan thiam lo ahcun an ropcar dih lai ih man neih lo ah an i cang dih lai. Mitampi hnen ah thudeih nak a um theu mi cu fimnak, damnak le lianhnak ah hin zeiseh a thupi cem ti asi. Kan khua mi hnen khal ah hi thudeihnak hi veitampi deih asi cang. Kan mah le kan hmuh ning cio le kan tuan mi rian cio cung ih kan leh cio tikah kan phisuak ai bang dah lo. Hi pathum lakah Pathian nih damnak cu an kan pek ih fimnak cu kan mah ten kan zir a hau. Lianh nak khal cu thotho. Cui fimnak kan neih hnu lawnglawngah kan neih cia sumsaw karh ter daan kan thiam. A pathum ten Pathian ih umpi nak le thlasuah peknak cu an tul bak ih kan hngilh lo ding khal an thupi bak fawn.

Ramthlo mi sung in fimthiamnak lei ih cazir lio le degree ngah cang, riantuan cang mipum kan zoh tikah:

·         Phunhrek in phunhra tiang tlawngkai lio 300 lenglo le phunhra ong cang 170 lenglo

·         Phunsang tlawng kai lio 30 lenglo le degree ngah cang 50 lenglo

·         Bible tlawng kai lio 20 lenglo le degree ngah cang 30 lenglo

·         Tlawng saya/ma 20 lenglo le

·         Cozah riantuan tu 10 lenglo

·         NGO le Company dangdang tuan tu 10 lenglo

·         Sizunglam ih tlawngkai lio le riantuan tu 10 lenglo

·         Pastor 10 lenglo le Evangelist/missionary 20 lenglo

A number in kan rel ahcun rel cawk lo kan nei hni ko nan zeiruangahseh mi cungcuang kan neih kho lo nak asi. Ka zumhnak ah phun hra on le degree pakhat ngah hi kan i tawk ih cui hnak ih sangdeuh hon ngah kho duh nak lungthin kan neih lo ruangah asi bik lai ka ti. Kan mah lila nih kan duh hmanh ah kan nu kan pa le nih tlawng an kan ret kho lo ruang khal ah si kho ve ko. Asilen, fa le tampi neih ih duhdim ih cawm kho lo, fimthiamnak zir ter kho lo, nun simh kho lo maw tha deuh tlawmte lawng neih ih duhdim ih cawm kho, catang sang le thiamsang si ter hni ih mai duh zawng ten siam (pung tun) hni seh a tha deuh? Khua ruat cang uh si!

Nu le pa tampi mawh phurh ka duh hni mi pakhat cu zeiseh asi ti ahcun kan fa le an hong cuza lai ih an zar kan to lai an ti. Kan fa le ih an zar kan to kho dingah cun an ttul bik mi cu fimthiamnak asi cu kan ruat sak cih kho hni lo. Kan fa le cathiam le mi fim an si ding kan duhsak hni ahcun cui thu cu an hna sung lawng ah si lo in an thinlungsung ah caam ding tiang in kan simh hni cu kan kan rian a si. Tlawngta khal nih nu le pa cathiam lo le mi sifak kan neih ruangah kan i zahpi hni ding asi lo. Cuihnak in di inn sia te ah a tthanglian mi nih canphiau inn ah kan um kho nak lai ruahsannak thawn kan sining nih a phanh tawk i zuam uh si!

Hlan lio kan pipu pawl ih mifim an rak ti mi le tuisan ih mifim kan ti mi pawl kan zoh khat hnik lai uh! Kan pi le kan pu san lio ahcun nuihrinthluak fimnak nei mi, mai thawhkehnak a cingkeng tu le a sim kho tu, mi thawn ii tawh huat tikah biaca a lawh kho tu le khuatlang kilkhawinak ah thu nei kho pawl hi mifim an rak ti mi ansi. Kan nih san ih mifim kan ti mi pawl cu phunhra ong, degree ngah le inn tha lo tha nei mi, company le NGOs pawl ih rian tuan kho pawl khi an si. Kan pi pu pawl ih mifim an ti mi le kan nih ih mifim kan ti mi pawl hi an fim dan le khuaram cah rian an tuan dan lei le van in ai dang. Kan pipu san ahcun mi ring kho le rin awk thei pawl kha fim an rak hlawh nan tuisan ah cun mi ring kho ta poh in fim an hlawh nawn lo. A ruang cu rin nak caan le rin ding mi fiangten an thleidan kho lo ruang bikah asi cem. Hlan lio ahcun khuapi vantlang nih tlawngkai an rak fial hni ih rawl an rak thlak hni. Tuisan ahcun khuapi cu simhlah kan innsungkhar lila hmanh nih tlawng kai ding hnak in lorian kan bomh hni ding an kan duh sak deuh. Ziah kan pipu hmanh nih fimthiamnak a thupitzia an rak theih ah kan nih nih teh kan theih thiam ve lo? Kan fa le ca an thiam lo tikah tlawngkai an huam nawn lo ih tlawng an i phuak tikah khin ziah fungfik thawn tlawngkai kan fial hni lo? Zu andin le sa an ei hmanh ah ciklung khat hni le tangka cawh hni kan thiam fawn zuding lo ding le sa ei lo ding hmuah in nun simh awk hna kan theih hni lo. Kan khua para kan von zoh tikah hin Ramthlo nih fimthiamnak tlawng timi hi June 1, 1953 lawngah Pu Lian Thio ih khuabawi a rak tuan lio ah Pu Hrang Awi, Pu Ngun Tum, Pu That Ngai, Pu Run Kung le Pu No Kulh ti pawl ih bomhnak thawng in private primary tlawng cu Tifiar bangla ah an rak phuanh. Hi tlawng a rak dinh tu pawl hi kan khua mi sung in Laizo ah tlawng rak kai hmaisabik tu pawl an si. Hi pawl lakah Pu Hrang Awi hi phunli rak ong hmaisabik tu asi. (Pu Hrang Awi hi kan khua mi lakah Pathian a rak awi hmaisabik tu khal asi. 1994 ah Golden Jubilee rak tuah asi). Biaknak lei in kan zoh silen Rev. L Hrang Hnin hi Ramthlo hrin sung in Bible tlawng rak kai hmaisabik tu le degree rak ngah hmaisabik tu asi.

Midang tampi le kan khuapi ten huap in cun kan mipum i zawt awk kan that lo lai ruangah keimah nih zohthimtlak bak an si ka ti mi innsungkhar pathum ka rak tar langh lai. Kan khua ah tlawngsaya kumsaupi thlahlawh lo in an rak kan tuan sak tu Pu Bawi Pian tei innsungkhar hmaisabik ah zoh ka duh. A nih hi kan khua nih cozah tlawnginn kan neih hnu ah phunhra ong hmaisabik tu asi. A on kum cu 1973 asi. Khua le ram cah ah thazaang le fimthiamnak a lak rori in a rak pe siang tu asinak cu tuisun ni ah a te le fa le nih an ron co. A fa le hi 99% cu degree ngah le zungrianttuan an si dih. A pahnih nak ah Pu Ram Luai tei innsungkhar zoh hrih ka duh. A nih khal hi kan khua cah tin pum a rak i pe ve mi asi nak a theipar cu tuisun a innsungkhar kan zoh tikah kan theih ko. A fale ah degree ngah lo te an um lo. A pathum nak ah Pu Kep Ir (Bawi Cung Lian pa) hi zoh ka duh. A nih hi kan khua mi asi lo nan kan khua cah a fimthiamnak a lak ten a rak kan hlawm tu asi ve. Cui a theipar cu tuisun ah a fa le kan zoh tikah kan theih kho fawn. A fa le catang an nei dih. Zeiruangah seh innsungkhar zohthimawk tlak tampi lakah hi pawl lawng ka tar duh ticu an tesin an fapar pawl ih fimthiamnak dirhmun kan zoh cio ah cun kan theih dih ko lai.

Ramthlo hi kan vantha tuk ih thlasuah kan dong tuk ti cu mi nih an kan simh hlan in kan mah ten kan thei bik ko lai. Kan tlawnginn pi kan zoh tikah siseh, biakinn pi pawl kan zoh tikah siseh, kan exchange zung le library pawl kan zoh tikah siseh kan khua tlaangdang pawl hnak in thlasuah kan dong hlei ce. Kan mai thazaang ek hau lo in mawtawlam le hi a cung ih ka sim cang mi pawl vial pek kan si dih. Kan tlawnginn pi hi kum 61 sung a lut cang. Hi tlawnginn pi dir suak kho ding in heh tiah a rak zonzai tu kan khuabawi pawl le kan pu le pawl Pu Lian Thio, Pu That Ngai, Pu Mang Zuan, Pu Tluang Lin, Pu Sum Mang, Pu Hau Hlei, Pu Dap Hrang le Pu Vai Thang Lian cungah lungawinak tampi kan nei. Hi capar in upatnak hon pek hni ka duh! Hi kan pu le pawl nih an theih kho tawk in rian an tuan mi le lam an sial mi hi kilven ih thanson ter dingah tuisun ih thangthar mino nangmah le keimah kut ah a um. Kan tlawngsaya/ma pawl ih inn khal um tlan nak an tha nawn lo. Au hmanh ruah a dok mi inn ah le thlipi nih soih pang lai maw ti thinphang hehe in um nak inn ah ih hmuh thawten an it kho lo lai. Cui dirhmun ah khualkhua ih ra mi siseh, kan mah kan khuasung lila in siseh kan fa le fimthiamnak hnukthlum an kan dinh sak tu kan saya/ma pawl an um. Na lung a tha ko maw? Kan khua mi nih khual khua ah tlawngsaya/ma an va tuan ve tikah hibantuk innsia lorop ah rak re hni sehla kan ruah an tam lai maw? Kan fa le cathiam mifim si hni seh ti kan duh ahcun an saya/ma pawl kan zoh that ta a hau.

Khah ram sung ram leng um Ramthlo unau pawl hlan lio kan pi kan pu pawl nih Ramthlo pawl hawi kan bangh kho nak dingah cun fimthiamnak hi kan tul bik mi asi ti thei in tlawnginn an rak dinh cang. Inn le lo khal a mawi tawk an rak sak cang. Atu ah kan pu le tam deuh nih cun an kan dam pit nawn lo. An nehnang nih cun an kan um pit hrih. Remh a tul mi cu remh uh si la a thar in sak a hau mi cu a thar in sa sal uh si! Bet a hau mi cu be uh si la hlonh a hau mi cu hlonh cang uh si! Ramthlo mi vial te nih kan tefa pawl cah ih a sunglawi bik mi ro kan roh kho sun cu Fimthiamnak si hram seh! 

References:

Pu Bawi Pian ih ngan mi Ramthlo tlawng le a hrin mi thuanthu tawi. April, 2012

Zuk, Saya Piang Bik, Mai Ni Khen nih groupmail ih an thlah mi sungah photo edit mi asi.