Tuisun mino pawl Thaisun ah Nu le Pa si ding in kan ral ring zo maw? - Mai Esther Dimte (HLD)

Nitlaknak ram tampi ahcun Monu le Mopa an nei awk hlanah innsaang nu/pa si tikih tuah ding mi, thlun ding mi, hrial ding mi tivek pawl zirnak an nei ta theu. Hi vek an tuah cing in innsaang tampi cu lungkim tlang lonak a phunphun ruangah an thenawk sal ih nupi pasal dang nei in innsaang thar an din sal theu. Ziangvek insaang kan din ih, ziangtin kan din timi le ziangruangah kan din timi pawl cu a phunphun in kan ruat tlang thei ko ding. Cumi ruat thei mi tampi lakah kan sentet lai ihsin kan hmuh mi, kan ton mi le kan theih mi pawl ruangah ziangvek nucang/pacang kan hong si leh thei timi kan zoh tlang ding ka duh.

Mi hrekkhat cun mifim le mi pitling kan si theinak dingah kan nauhak te lai ih nu le pa nih in rak kaihruai dan thawn tampi a pehpar awk an ti men ding nan, mi hrekkhat lala cun zianghman a pehpar aw lo a titu an um men thei. Keimah ka ruah dan vek asi ahcun kan nauhak te lai kum nga hman kan kim hlan ih kan hmuh mi, kan theih mi le kan tuah mi in kan upat hnu ih kan nun tampi in danglam ter thei asi tin ka hmu. Ziangruangah hitin ka hmu timi cu nauhak pawl an thangliannak phun thum in ka then sak ding. Phun khat cu nauhak suakpek te ihsin a piangthar mi innsaang ah a thanglian tu asi ding. A phun hnihnak cu fimthiamnak nei mi innsaang ah a thanglian tu asi ding. A pathumnak cu piangthar cuca lo, fimthiamnak tla nei lem lo, nitin hawl cop, ei cop innsaang ah a thanglian tu asi ding. Himi nauhak pathum pawl an hong thanglian tikah ziangvek lamzin an zawh ding ih ziangtin an fa le an hon kaihruai ve ding ti kan zoh tlang ding.

Tuini ah leilungtlun pumpuluk sehvel in kan zoh asilen mino tete sinan mi lian zetzet pawl khi mi piangthar nu le pa nunsimnak tang ih thanglian le biakinn feh ringring tu, Pathian thei tu pawl an si deuh, a tlang pi thu in. Piangthar mi innsaang ah a suak tu nauhak cu a sentet lai ihsin a nu le a pa thawn kiangkap caangvainak dangdang ah thatho zet ih tel theu tu an si. Cuvek innsaang ih a thanglian tu nauhak cu a hong upa tikah mibur lak ih umtlan le caan hman a paih lan ta theu. Harsatnak a ton caan ah si maw, innsungsaang ih a khaa bik mi thihnak an ton caan ah si maw, a dangdang sunralnak a ton caan ah si maw Pathian ih remruat cia mi asi tin a pom thei ih thinna le lungzur tahrat in hnatuan hngilh ding tiang khop in a um dah lo.

Nauhak te lai ih sin Sunday school pelh lo ten a kai ding ih khawm khal pelh lo ten a khawm ding asi. Cuti asi ruangah a hong upa deuh tikah biakinn ah hman tlak, zohthim tlak le tihzah tlak ah a hong suak ding asi. A nunnak ah Pathian hmaisabik ih a ret tu a si ringring ruangah fimthiamnak a nei ding ih cui a fimthiamnak cu a kiangkap um pawl in an thathnem pi ding. Hau awk rero le thawi awk rero mi innsungsaang ih thanglian asi lo ruangah cuvek pawl cu amah innsaang a nei leh tik khal ah a tuah lo ding.

A nitin nun ah Pathian hnen ih lungawi thusim tu asi ringring vekin thlasuahnak khal mangbangza in a dong ding. A nauhak lai ih a nu le a pa in Pathian hnatuan tu pawl rawl-ei sawmnak tivek si maw, laksawng peknak tivek si maw, thlacam fialnak ti vek pawl ruangah si maw, a dangdang zohthimtlak tampi cu a nuncilh ding asi. Cutin a upa tikah Pathian hnatuan tu asi lo hmanh ah Pathian hnatuan tu pawl bawmtu tha asi hrimhrim ding asi. A karlak ah sualnak tampi lak ih a pialral tu si lo ding in a nu le a pa in Pathian thu thawn an zirh ringring ruangah mi thluasuak le mi hlawhtling asi hrimhrim ding asi. Mi ngaidam nun le tangdornak nun pawl cu a nu le a pa hnen in a zir ding ih a nunpi kumkhua ding asi.

Nu le pa fimthiamnak lam ah thiamsang le degree nei an si ahcun an fa le khal anmah vek an si tengteng a tul timi cu kan kiangkap umtlandan zohin kan ti thei. America ahcun mirang pawl a tam sawn in an fa le an suak pek te ihsin hla an sak sak, thuanthu cabu an siar sak, an lek pi, an len pi, thianhlimnak lam khal ah felfai ten an zoh ih hlei ah a tuan thei bik in tuallengtlawng ah an ret. Hiti sentet lai ih ca a zoh tu, ca a thiam tu, le a tuah tu si ta fam cu a nu le pa ih tumtah saknak leng lan tiang in mifim le mithiam an hong suak leh asi. Nauhak lai ahcun thil thiam a ol. Cui kan thiam mi tam sawn cu kan cing ringring asi.

Curuangah kan nauhak lai ih kan zir mi a tamsawn cun kan upat hnu ih nuncan ziaza ah si maw, rualpi thawn kom awk dan ah si maw, mi hmai kan va suak tikah si maw kan tongkam le kan umtudan zohin ziangvek innsungsaang ih thanglian mi kan si ti cu kan kiangkap minung pawl in an sim thei. Mirang ram ahcun nu le pa pawl in an fa le pawl ih santlaih lonak le thiam lonak an soisel sak lo ih ziangtin mi an bang thei ding timi lamzin sawn an hawl pi asi. Nu le pa mifim cun a fanu/pa “mi aa” tin a ko dah kel lo. A fa nu/pa ih thiamlonak cu thinsau ten a thiam lai hlan lo a zirh paih asi. America le nitlaknak ram tampi ahcun an fa le nun an sim silen an fa le mit thawn rori tong aw in an kun ih tongkam mawi te thawn nun an sim hai asi.

Ziangruangah nun an sim hai ih cui an nunsimnak thawng in hmailam hrangah ziangmi a thahnem pi thei ding ti tiang in thu kau pin an ruat pi hai a si. Fimthiamnak ih a thupit zia le a thahnem zia pawl nitin an nun ah an mai tuahtuannak in si maw, an mai ngah mi degree le lawmman ngah mi dangdang in si maw, an mai hmuhtonnak in si maw an sim hai ringring ruangah an fa le cun anmah vek mifim mithiam si an duh ve. An fa le tuah ter an duh lo mi thil pawl cu anmah khal in an tuah ve lo. Tahthimnak ah; zu in an si ding an duhsak lo ahcun an mah khal an in ve lo ih kuakfawp an si ding an duh lo ahcun anmah khal an fawp ve lo. Kan fa le in kan tuah mi vek cekci in in cawng thluh asi timi fiangten an thei ruangah an tuah mi thil poh ah an ralring asi.

Cuti ih ralring zet le fimkhur zet ih fa le nun a sim tu, fimthiamnak a thupi zia langtertu nu le pa’i kut tang ih thanglian mi fa le cu an hlawhtling ih mifim mithiam ah an suak phah ve asi. Nu le Pa in fimthiamnak lamah degree nei si tengteng lo khal in fa le hitin nunsim tu an um ve thei thotho. Mi tampi cun mifarah innsaang ih thanglian tu nauhak cu rualpi thawn pawlkomnak lam ah mi an bang lo an ti ko nan mifim tampi ih an zingzoinak ahcun a seng aw lo an ti. Fa le pawl fimthiamnak an neih ding a duhsak tuk tu nu le pa cun an fa le hrangah caanpek an siang ih an fa le thawn rualpi vekin an um tlang thei asi. Cuvek innsaang ih thanglian mi nauhak cu zateek tamsawn an hlawhtling tengteng ding asi.

American pawl ka uar hai zet mi pakhat cu an fa le hmai ah an hau awk dah lo, an thawi awk dah lo lawng siloin an pom awk an hnam awk sawn mi khi asi. An fah le theih ding khop in “ka lo duh” an ti awk ringring mi te khi cawn tlak rori an si ka ti. Kan nih laimi pawl cu fala le tlangval hrang hman ah cuvek sim awk ding kan ning a zak. “Ka lo duh” ti hnak in “ka lo duh na thei ko ual” ti kan ol awk sawn. Laimi tampi cu nu le pa za ah za (100%) piangthar lo le fimthiamnak lam ah degree nei hnak in nei lo tam sawn mi innsungsaang ah a thanglian mi kan si.

Riahsiaza asi mi cu nauhak nunsim daan thiam cuca lo nu le pa siar cawk lo kan um vekin fimthiamnak thupi ah ret lo tu lothlo nu le pa khal tampi kan nei lai mi hi asi. Hivek innsungsaang ih a thanglian tu nauhak cu a nu le a pa an hau awk lai le an thawi awk lai a hmu ringring theu. Cuvek nauhak cu a hong thanglian tikah zateek a tam sawn cu a nu le a pa vek a hong si ve ding asi. Nupa karlak ah hau awk le thawi awk a hmang ve ding.

Lailam ih um lothlo nu le pa kut ih thang asi vek in a nu le a pa in khuapi sungah tlawngkai ter nak ding sumpai an nei lo ruangah si maw, hmailam caan ih thansonak ding hrangah fimthiamnak a thupi tuk ti theifiang lo in tui ni ih an hmuh ban mi lothlawh a thupi sawn an rak ti ruangah si maw, amah rori ih tlawngkai a paih lo ruangah si maw tin a phunphun ruangah fimthiamnak ziang siar lo tu ah a hong cang ta thei asi. Zo si a mawh ti silen mi hrek cun nu le pa an ti men ding nan mi hrek lala cun amah a mawh an ti ding asi. Nu le pa a mawh a ti tu pawl cun hitin an ruat men thei. Kan mah tla tlawng kan rak kai cuang lo.

Tlawngkai lo khal len lothlo in kan cawm awk thei thotho. Ahleice in an fanu le pawl hrangah tlawngkai ih a thathnemnak an hmu lo ruangah tla asi men thei. A ruang cu nunau pawl cu pasal an nei tikah an fimthiamnak ruang ih an ngah mi an thlahlawh sumpai pawl cu an pasal le hnenah a lut thluh ding tin an ruat ruangah mihrang sumpai cem an siang lo tla asi men ding. Thudang in kan sim silen “Fanu cu mi ta, Fapa cu mai ta” tivek ruahnak an nei ruangah asi thei. A mah a fa a mawh ati tu pawl cun hitin an ruat thei ve. Nu le pa cathiam mifim an si lo ruangah keimah tal mifim le cathiam si ka zuam tul timi thinlung a nei lo ruangah tin an ruat thei ve asi. Hi mi thu ah zo a mawh ih zo a hman tihnak in fimthiamnak ih a thupit zia le nunau/mipa thleidang lo in bangrepten kan tul zia kan thei ding hi a thupi sawn asi.

Nunau hrangah fimthiamnak thupi ih a ret ciamco lo tu hi kan mah laimi lawng kan si lo ih Middle East ram tampi sung khal ah nunau ih tlawngkai a tul lo, nunau thiamsang si a tul lo, nunau hrangah fimthiamnak zir a tul lo tin a ruat tu an tam pi ve. Nunau ih an thupi ve zia le thil an ti thei ve  zia pawl hi laimi tampi nih kan thei ding zat in kan thei ngaingai thei hrih lo. D.L Moody nih cun “ka nu vek NU leitlunah 100 um hai sehla leilungpi in thawnginn a tul lo ding nan” ati. Cu vek thotho in Tuluk thufim pakhat khal ah “nunau in van pumpi ih a hrek an kai asi” a ti. Ziang si a ti duh nak san? Tuisun ni ah kan kiang kan kap zoh sehla mipa le nunau kan mipum kan tluk awk nawn ding. Hlanlai Bible hlun san lai vekin nunau pawl mipum siarnak ah siar cih lo tivek a um nawn lo.

Curuangah kan zaten mipum siarnak sung ih a tel tu hmuahhmuah in bangrepten kan nu’i hrin covo kan co tengteng ding a thupi tuk. Nunau le Mipa tin thleidannak kan nei ringring lai asi ahcun ziangtik hmanh ah mi kan bang ding zatin kan bang thei lo ding. Tuluk ram ahcun “nupa khuah khat in fa pakhat lawng nei ding” tin daan an nei nan khuate lam ah cun fa pakhat hnak ih tam nei an um. Cumi innsaang tampi pawl lakah fanu le fapa an thleidang tuk lai timi kan hmu thei. Fanu pawl cu lothlu bawmtu le innsungsaang hnatuan bawmtu ah an hmang hai ih cui an lorawl suak sung ihsin ngah mi sumpai cun fapa le pawl khuapi sungah tlawng an kai ter. Mai sungsuak fa ciocio par ih hivek thleidannak nei, ruahnak bangrep lo nei mi Nu/Pa tla an rak um lai cu riahsiaza ngaingai asi ko.

Kan fa le nun kan sim daan kan zoh hrih hnik pei. Kan pasal/nupi thawn thu kan el awk caan ah kan neh thei lo ruangah si maw, kan fate le in kan thusim mi an ngai lo ruangah si maw, kan fa camibuai an sung ruangah si maw …tin a phunphun ruangah kan fa le cu an taksa ih celh lo ding khop in kan thawi ciamco hai theu. Kan thawi rero lai mi kan fa le in an mitthli pi thawn ik rero phah in “ka nu, ka pa ka palh, in ngaithiam aw” an ti hnu lawng ih mi thawi bang tu nu le pa tamtuk kan nei lai. Kan fa le in kan mai duh dan vek ih an tuah thei ringring ding le kan sim mi vek cekci in an cin ringring ding cu ziangtihman in a cang thei lo mi asi.

Kan thinheng caan ih kan thawi hai ah si maw, an palh caan ih kan thawi hai ah si maw, a ruang tampi ruangah kan thawi hai mi khin ziang si kan zirh ti kan ruat dah maw? A ngaingai ten ti ahcun mi thawi dan, thinheng caan ih mah le thindam awk ter dan, thil tuahsual mi hrangah tuahsual sal lonak ding lamzin hmuhsak lam hnak in tuah ngam nawn lo ding khop ih tih dan pawl kan zirh hai asi. Tahthimnak ah; nauhak pawl an lektlangnak tualrawn pakhat ah nauhak pakhat in a dang pakhat a thawi na hmu. Cutikah, mi a thawi tu nauhak kha na beng, a lu ah na king ih “mi thawi hmang hlah” na ti. Na kaa hmuah in tuah hlah na ti nan na kut cun na tuah fawn. Khai mithawi hmang nauhak khan ziangso a zir ding ih thawi a tuar tu nauhak in teh ziangso a zir ding? Nangmah ten ruat aw.

Nu le pa tampi in fa le nun kan sim dan le kan kilkhawi dan hi kan nu le kan pa ih in rak sim dan le kilkhawi dan vek cekci ih a tuah tu kan tam tuk hrih lai. Thiltha tuah cu cawng awk ding asi lawng siloin pehzom vivo ding asi ko nan thil tha lo ti kan thei mi cu tuah nawn hlah uh si! Bible sungah “fa le kan duhdawt silen funghreu thawn thawi ding” tin in a um ko nan, fa le mi an bang theinak dingah thawi tengteng an tul lo. Cuti an taksa na ding ih kan thawinak khan an thinlung  a siat ter hai sawn thei asi. Nupa karlak ih lungkim lonak thil tete ruangah kan then awk si maw, kan pasal/nupi kan biak daan le kan thawi daan in si maw kan fa le in nuam teten kan thil tuah mi pawl in cawng ringring ti kan thei ding a thupi zet asi. Nu le pa a thenawk ih nu-ei, pa-ei thawi thanglian tlang nauhak cu a upa tikah khavek innsang a din ve thei asi. Pasal tihzah hna thiam lo in an thu a el rero tu Nu pawl ih kut tang a thanglian mi fanu cu a upa tikah cuvek a si ve thei asi.

Nupi le cu thanem mi an si ti ruatsak thiam lo in mi thawi a hmang rero tu Pa pawl ih kut tang a thanglian mi fapa cu a upatikah a pa vek cekci in mi thawi a hmang ve thei asi. Kan nauhak lai ih kan hmuh mi, kan theih mi le kan ton mi pawl kan duh lo a si len ziang tin si kan thleng thei ding timi lamzin kan hawl a tul. Ka nauhak lai ah ka nu le ka pa in cutin in ti ruangah, khatin in ti ruangah, cumi in tuah sak lo ruangah, kha mi in lei sak lo ruangah mi ka bang lo asi tivek pawl cu pitling ruahnak an si lo. Cuhnak in kan nih tuisun mino, thaisun nu le pa asi ding mi pawl in kan mai san ah kan fa le ziangtin nun kan sim hai ding, ziangtin fimthiamnak kan zir ter hai ding, ziangtin Pathian lam ah kan hruai thei hai ding timi sawn kha ruat cio uh si! A zaangzel lo ih taima zet in hna a tuan tu le a zuam tento tu pawl cu Pathian in thlasuah a pek lo in a um lo.

Curuangah, na nitin nun ah thlacam aw. Pathian hnen ah lungawi thu sim aw. Na fa le hrangah lungawi thu sim aw. Na nu le pa hrangah lungawi thu sim aw. Kan mithmai ah a hlim mi lungawinak nun nei tu kan si zia kan kiangkap pawl in hmu hai sehla tep ve hai seh! Netabikah kan theih ding mi le kan cinken ringring ding ka duh mi cu kan nu le kan pa lothlo an si ruangah lothlo kan si ve thengtheng a tul lo. Kan nu le kan pa in kan nauhak lai ah in rak thawi rero ruangah kan fa le kan thawi ve rero ding asi cuang lo. Kan san a thleng awk vivo vekin kan ruah dan, kan thil tuah dan le kan lungput tla thleng ve thlang uh si! Culawnglawng ah Laimi in santiluan kan man thei ding asi. Thlengnak tampi lakah thlengnak a fate bik mi le a thupibik mi Fa le kilkhawi dan (Parenting Style) suak ter dingah tuisun mino thaisun Nu/Pa si ding mi pawl kan zate ih kut sungah a um asi. Thansonak hrangah karbak tampi cu innsungsaang in a thok asi ti thei cing in ziangvek innsaang si din ka duh timi a tu in ruat cia uh si!

Casiartu zate parah Pathian thluasuahnak um hram seh! (Falam Youth Conference, Dec 28, 2013 - January 2, 2014 ah manual book ih suah mi asi)

Mai Esther Dimte cu Falam peng, Ramthlo khua ah suak ih Kalaymyo ah thanglian mi asi. University of Kalay ih sin Bachelor of Arts cu Geography major thawn a theh asi. 2005 ah USA ah tlawngkai ding in a va haal hnu ah 2008 ihsin Shenandoah University, Virginia ah a kai ih 2012 ah Bachelor of Science cu Sociology major thawn a theh asi. Atu cu Abilene Christian University, Texas ah Social Work major thawn Master a kai rero lai asi. Tlawng a kai phah ah International Rescue Committee (IRC) timi raaltlan pawl bomnak zungah part time in hna a tuan asi. 2009 ih a dingsuak mi USA Ramthlo Pawlkomh khal ah an din pek ihsin tui ni tiang Secretary a tuan rero lai asi.

***************************