Tuisun mino pawl Thaisun ah Nu le Pa si ding in kan ral ring zo maw? - Mai Esther Dimte (HLD)

Nitlaknak ram tampi ahcun Monu le Mopa an nei awk hlanah innsaang nu/pa si tikih tuah ding mi, thlun ding mi, hrial ding mi tivek pawl zirnak an nei ta theu. Hi vek an tuah cing in innsaang tampi cu lungkim tlang lonak a phunphun ruangah an thenawk sal ih nupi pasal dang nei in innsaang thar an din sal theu. Ziangvek insaang kan din ih, ziangtin kan din timi le ziangruangah kan din timi pawl cu a phunphun in kan ruat tlang thei ko ding. Cumi ruat thei mi tampi lakah kan sentet lai ihsin kan hmuh mi, kan ton mi le kan theih mi pawl ruangah ziangvek nucang/pacang kan hong si leh thei timi kan zoh tlang ding ka duh.

Mi hrekkhat cun mifim le mi pitling kan si theinak dingah kan nauhak te lai ih nu le pa nih in rak kaihruai dan thawn tampi a pehpar awk an ti men ding nan, mi hrekkhat lala cun zianghman a pehpar aw lo a titu an um men thei. Keimah ka ruah dan vek asi ahcun kan nauhak te lai kum nga hman kan kim hlan ih kan hmuh mi, kan theih mi le kan tuah mi in kan upat hnu ih kan nun tampi in danglam ter thei asi tin ka hmu. Ziangruangah hitin ka hmu timi cu nauhak pawl an thangliannak phun thum in ka then sak ding. Phun khat cu nauhak suakpek te ihsin a piangthar mi innsaang ah a thanglian tu asi ding. A phun hnihnak cu fimthiamnak nei mi innsaang ah a thanglian tu asi ding. A pathumnak cu piangthar cuca lo, fimthiamnak tla nei lem lo, nitin hawl cop, ei cop innsaang ah a thanglian tu asi ding. Himi nauhak pathum pawl an hong thanglian tikah ziangvek lamzin an zawh ding ih ziangtin an fa le an hon kaihruai ve ding ti kan zoh tlang ding.

Tuini ah leilungtlun pumpuluk sehvel in kan zoh asilen mino tete sinan mi lian zetzet pawl khi mi piangthar nu le pa nunsimnak tang ih thanglian le biakinn feh ringring tu, Pathian thei tu pawl an si deuh, a tlang pi thu in. Piangthar mi innsaang ah a suak tu nauhak cu a sentet lai ihsin a nu le a pa thawn kiangkap caangvainak dangdang ah thatho zet ih tel theu tu an si. Cuvek innsaang ih a thanglian tu nauhak cu a hong upa tikah mibur lak ih umtlan le caan hman a paih lan ta theu. Harsatnak a ton caan ah si maw, innsungsaang ih a khaa bik mi thihnak an ton caan ah si maw, a dangdang sunralnak a ton caan ah si maw Pathian ih remruat cia mi asi tin a pom thei ih thinna le lungzur tahrat in hnatuan hngilh ding tiang khop in a um dah lo.

Nauhak te lai ih sin Sunday school pelh lo ten a kai ding ih khawm khal pelh lo ten a khawm ding asi. Cuti asi ruangah a hong upa deuh tikah biakinn ah hman tlak, zohthim tlak le tihzah tlak ah a hong suak ding asi. A nunnak ah Pathian hmaisabik ih a ret tu a si ringring ruangah fimthiamnak a nei ding ih cui a fimthiamnak cu a kiangkap um pawl in an thathnem pi ding. Hau awk rero le thawi awk rero mi innsungsaang ih thanglian asi lo ruangah cuvek pawl cu amah innsaang a nei leh tik khal ah a tuah lo ding.

A nitin nun ah Pathian hnen ih lungawi thusim tu asi ringring vekin thlasuahnak khal mangbangza in a dong ding. A nauhak lai ih a nu le a pa in Pathian hnatuan tu pawl rawl-ei sawmnak tivek si maw, laksawng peknak tivek si maw, thlacam fialnak ti vek pawl ruangah si maw, a dangdang zohthimtlak tampi cu a nuncilh ding asi. Cutin a upa tikah Pathian hnatuan tu asi lo hmanh ah Pathian hnatuan tu pawl bawmtu tha asi hrimhrim ding asi. A karlak ah sualnak tampi lak ih a pialral tu si lo ding in a nu le a pa in Pathian thu thawn an zirh ringring ruangah mi thluasuak le mi hlawhtling asi hrimhrim ding asi. Mi ngaidam nun le tangdornak nun pawl cu a nu le a pa hnen in a zir ding ih a nunpi kumkhua ding asi.

Nu le pa fimthiamnak lam ah thiamsang le degree nei an si ahcun an fa le khal anmah vek an si tengteng a tul timi cu kan kiangkap umtlandan zohin kan ti thei. America ahcun mirang pawl a tam sawn in an fa le an suak pek te ihsin hla an sak sak, thuanthu cabu an siar sak, an lek pi, an len pi, thianhlimnak lam khal ah felfai ten an zoh ih hlei ah a tuan thei bik in tuallengtlawng ah an ret. Hiti sentet lai ih ca a zoh tu, ca a thiam tu, le a tuah tu si ta fam cu a nu le pa ih tumtah saknak leng lan tiang in mifim le mithiam an hong suak leh asi. Nauhak lai ahcun thil thiam a ol. Cui kan thiam mi tam sawn cu kan cing ringring asi.

Curuangah kan nauhak lai ih kan zir mi a tamsawn cun kan upat hnu ih nuncan ziaza ah si maw, rualpi thawn kom awk dan ah si maw, mi hmai kan va suak tikah si maw kan tongkam le kan umtudan zohin ziangvek innsungsaang ih thanglian mi kan si ti cu kan kiangkap minung pawl in an sim thei. Mirang ram ahcun nu le pa pawl in an fa le pawl ih santlaih lonak le thiam lonak an soisel sak lo ih ziangtin mi an bang thei ding timi lamzin sawn an hawl pi asi. Nu le pa mifim cun a fanu/pa “mi aa” tin a ko dah kel lo. A fa nu/pa ih thiamlonak cu thinsau ten a thiam lai hlan lo a zirh paih asi. America le nitlaknak ram tampi ahcun an fa le nun an sim silen an fa le mit thawn rori tong aw in an kun ih tongkam mawi te thawn nun an sim hai asi.

Ziangruangah nun an sim hai ih cui an nunsimnak thawng in hmailam hrangah ziangmi a thahnem pi thei ding ti tiang in thu kau pin an ruat pi hai a si. Fimthiamnak ih a thupit zia le a thahnem zia pawl nitin an nun ah an mai tuahtuannak in si maw, an mai ngah mi degree le lawmman ngah mi dangdang in si maw, an mai hmuhtonnak in si maw an sim hai ringring ruangah an fa le cun anmah vek mifim mithiam si an duh ve. An fa le tuah ter an duh lo mi thil pawl cu anmah khal in an tuah ve lo. Tahthimnak ah; zu in an si ding an duhsak lo ahcun an mah khal an in ve lo ih kuakfawp an si ding an duh lo ahcun anmah khal an fawp ve lo. Kan fa le in kan tuah mi vek cekci in in cawng thluh asi timi fiangten an thei ruangah an tuah mi thil poh ah an ralring asi.

Cuti ih ralring zet le fimkhur zet ih fa le nun a sim tu, fimthiamnak a thupi zia langtertu nu le pa’i kut tang ih thanglian mi fa le cu an hlawhtling ih mifim mithiam ah an suak phah ve asi. Nu le Pa in fimthiamnak lamah degree nei si tengteng lo khal in fa le hitin nunsim tu an um ve thei thotho. Mi tampi cun mifarah innsaang ih thanglian tu nauhak cu rualpi thawn pawlkomnak lam ah mi an bang lo an ti ko nan mifim tampi ih an zingzoinak ahcun a seng aw lo an ti. Fa le pawl fimthiamnak an neih ding a duhsak tuk tu nu le pa cun an fa le hrangah caanpek an siang ih an fa le thawn rualpi vekin an um tlang thei asi. Cuvek innsaang ih thanglian mi nauhak cu zateek tamsawn an hlawhtling tengteng ding asi.

American pawl ka uar hai zet mi pakhat cu an fa le hmai ah an hau awk dah lo, an thawi awk dah lo lawng siloin an pom awk an hnam awk sawn mi khi asi. An fah le theih ding khop in “ka lo duh” an ti awk ringring mi te khi cawn tlak rori an si ka ti. Kan nih laimi pawl cu fala le tlangval hrang hman ah cuvek sim awk ding kan ning a zak. “Ka lo duh” ti hnak in “ka lo duh na thei ko ual” ti kan ol awk sawn. Laimi tampi cu nu le pa za ah za (100%) piangthar lo le fimthiamnak lam ah degree nei hnak in nei lo tam sawn mi innsungsaang ah a thanglian mi kan si.

Riahsiaza asi mi cu nauhak nunsim daan thiam cuca lo nu le pa siar cawk lo kan um vekin fimthiamnak thupi ah ret lo tu lothlo nu le pa khal tampi kan nei lai mi hi asi. Hivek innsungsaang ih a thanglian tu nauhak cu a nu le a pa an hau awk lai le an thawi awk lai a hmu ringring theu. Cuvek nauhak cu a hong thanglian tikah zateek a tam sawn cu a nu le a pa vek a hong si ve ding asi. Nupa karlak ah hau awk le thawi awk a hmang ve ding.

Lailam ih um lothlo nu le pa kut ih thang asi vek in a nu le a pa in khuapi sungah tlawngkai ter nak ding sumpai an nei lo ruangah si maw, hmailam caan ih thansonak ding hrangah fimthiamnak a thupi tuk ti theifiang lo in tui ni ih an hmuh ban mi lothlawh a thupi sawn an rak ti ruangah si maw, amah rori ih tlawngkai a paih lo ruangah si maw tin a phunphun ruangah fimthiamnak ziang siar lo tu ah a hong cang ta thei asi. Zo si a mawh ti silen mi hrek cun nu le pa an ti men ding nan mi hrek lala cun amah a mawh an ti ding asi. Nu le pa a mawh a ti tu pawl cun hitin an ruat men thei. Kan mah tla tlawng kan rak kai cuang lo.

Tlawngkai lo khal len lothlo in kan cawm awk thei thotho. Ahleice in an fanu le pawl hrangah tlawngkai ih a thathnemnak an hmu lo ruangah tla asi men thei. A ruang cu nunau pawl cu pasal an nei tikah an fimthiamnak ruang ih an ngah mi an thlahlawh sumpai pawl cu an pasal le hnenah a lut thluh ding tin an ruat ruangah mihrang sumpai cem an siang lo tla asi men ding. Thudang in kan sim silen “Fanu cu mi ta, Fapa cu mai ta” tivek ruahnak an nei ruangah asi thei. A mah a fa a mawh ati tu pawl cun hitin an ruat thei ve. Nu le pa cathiam mifim an si lo ruangah keimah tal mifim le cathiam si ka zuam tul timi thinlung a nei lo ruangah tin an ruat thei ve asi. Hi mi thu ah zo a mawh ih zo a hman tihnak in fimthiamnak ih a thupit zia le nunau/mipa thleidang lo in bangrepten kan tul zia kan thei ding hi a thupi sawn asi.

Nunau hrangah fimthiamnak thupi ih a ret ciamco lo tu hi kan mah laimi lawng kan si lo ih Middle East ram tampi sung khal ah nunau ih tlawngkai a tul lo, nunau thiamsang si a tul lo, nunau hrangah fimthiamnak zir a tul lo tin a ruat tu an tam pi ve. Nunau ih an thupi ve zia le thil an ti thei ve  zia pawl hi laimi tampi nih kan thei ding zat in kan thei ngaingai thei hrih lo. D.L Moody nih cun “ka nu vek NU leitlunah 100 um hai sehla leilungpi in thawnginn a tul lo ding nan” ati. Cu vek thotho in Tuluk thufim pakhat khal ah “nunau in van pumpi ih a hrek an kai asi” a ti. Ziang si a ti duh nak san? Tuisun ni ah kan kiang kan kap zoh sehla mipa le nunau kan mipum kan tluk awk nawn ding. Hlanlai Bible hlun san lai vekin nunau pawl mipum siarnak ah siar cih lo tivek a um nawn lo.

Curuangah kan zaten mipum siarnak sung ih a tel tu hmuahhmuah in bangrepten kan nu’i hrin covo kan co tengteng ding a thupi tuk. Nunau le Mipa tin thleidannak kan nei ringring lai asi ahcun ziangtik hmanh ah mi kan bang ding zatin kan bang thei lo ding. Tuluk ram ahcun “nupa khuah khat in fa pakhat lawng nei ding” tin daan an nei nan khuate lam ah cun fa pakhat hnak ih tam nei an um. Cumi innsaang tampi pawl lakah fanu le fapa an thleidang tuk lai timi kan hmu thei. Fanu pawl cu lothlu bawmtu le innsungsaang hnatuan bawmtu ah an hmang hai ih cui an lorawl suak sung ihsin ngah mi sumpai cun fapa le pawl khuapi sungah tlawng an kai ter. Mai sungsuak fa ciocio par ih hivek thleidannak nei, ruahnak bangrep lo nei mi Nu/Pa tla an rak um lai cu riahsiaza ngaingai asi ko.

Kan fa le nun kan sim daan kan zoh hrih hnik pei. Kan pasal/nupi thawn thu kan el awk caan ah kan neh thei lo ruangah si maw, kan fate le in kan thusim mi an ngai lo ruangah si maw, kan fa camibuai an sung ruangah si maw …tin a phunphun ruangah kan fa le cu an taksa ih celh lo ding khop in kan thawi ciamco hai theu. Kan thawi rero lai mi kan fa le in an mitthli pi thawn ik rero phah in “ka nu, ka pa ka palh, in ngaithiam aw” an ti hnu lawng ih mi thawi bang tu nu le pa tamtuk kan nei lai. Kan fa le in kan mai duh dan vek ih an tuah thei ringring ding le kan sim mi vek cekci in an cin ringring ding cu ziangtihman in a cang thei lo mi asi.

Kan thinheng caan ih kan thawi hai ah si maw, an palh caan ih kan thawi hai ah si maw, a ruang tampi ruangah kan thawi hai mi khin ziang si kan zirh ti kan ruat dah maw? A ngaingai ten ti ahcun mi thawi dan, thinheng caan ih mah le thindam awk ter dan, thil tuahsual mi hrangah tuahsual sal lonak ding lamzin hmuhsak lam hnak in tuah ngam nawn lo ding khop ih tih dan pawl kan zirh hai asi. Tahthimnak ah; nauhak pawl an lektlangnak tualrawn pakhat ah nauhak pakhat in a dang pakhat a thawi na hmu. Cutikah, mi a thawi tu nauhak kha na beng, a lu ah na king ih “mi thawi hmang hlah” na ti. Na kaa hmuah in tuah hlah na ti nan na kut cun na tuah fawn. Khai mithawi hmang nauhak khan ziangso a zir ding ih thawi a tuar tu nauhak in teh ziangso a zir ding? Nangmah ten ruat aw.

Nu le pa tampi in fa le nun kan sim dan le kan kilkhawi dan hi kan nu le kan pa ih in rak sim dan le kilkhawi dan vek cekci ih a tuah tu kan tam tuk hrih lai. Thiltha tuah cu cawng awk ding asi lawng siloin pehzom vivo ding asi ko nan thil tha lo ti kan thei mi cu tuah nawn hlah uh si! Bible sungah “fa le kan duhdawt silen funghreu thawn thawi ding” tin in a um ko nan, fa le mi an bang theinak dingah thawi tengteng an tul lo. Cuti an taksa na ding ih kan thawinak khan an thinlung  a siat ter hai sawn thei asi. Nupa karlak ih lungkim lonak thil tete ruangah kan then awk si maw, kan pasal/nupi kan biak daan le kan thawi daan in si maw kan fa le in nuam teten kan thil tuah mi pawl in cawng ringring ti kan thei ding a thupi zet asi. Nu le pa a thenawk ih nu-ei, pa-ei thawi thanglian tlang nauhak cu a upa tikah khavek innsang a din ve thei asi. Pasal tihzah hna thiam lo in an thu a el rero tu Nu pawl ih kut tang a thanglian mi fanu cu a upa tikah cuvek a si ve thei asi.

Nupi le cu thanem mi an si ti ruatsak thiam lo in mi thawi a hmang rero tu Pa pawl ih kut tang a thanglian mi fapa cu a upatikah a pa vek cekci in mi thawi a hmang ve thei asi. Kan nauhak lai ih kan hmuh mi, kan theih mi le kan ton mi pawl kan duh lo a si len ziang tin si kan thleng thei ding timi lamzin kan hawl a tul. Ka nauhak lai ah ka nu le ka pa in cutin in ti ruangah, khatin in ti ruangah, cumi in tuah sak lo ruangah, kha mi in lei sak lo ruangah mi ka bang lo asi tivek pawl cu pitling ruahnak an si lo. Cuhnak in kan nih tuisun mino, thaisun nu le pa asi ding mi pawl in kan mai san ah kan fa le ziangtin nun kan sim hai ding, ziangtin fimthiamnak kan zir ter hai ding, ziangtin Pathian lam ah kan hruai thei hai ding timi sawn kha ruat cio uh si! A zaangzel lo ih taima zet in hna a tuan tu le a zuam tento tu pawl cu Pathian in thlasuah a pek lo in a um lo.

Curuangah, na nitin nun ah thlacam aw. Pathian hnen ah lungawi thu sim aw. Na fa le hrangah lungawi thu sim aw. Na nu le pa hrangah lungawi thu sim aw. Kan mithmai ah a hlim mi lungawinak nun nei tu kan si zia kan kiangkap pawl in hmu hai sehla tep ve hai seh! Netabikah kan theih ding mi le kan cinken ringring ding ka duh mi cu kan nu le kan pa lothlo an si ruangah lothlo kan si ve thengtheng a tul lo. Kan nu le kan pa in kan nauhak lai ah in rak thawi rero ruangah kan fa le kan thawi ve rero ding asi cuang lo. Kan san a thleng awk vivo vekin kan ruah dan, kan thil tuah dan le kan lungput tla thleng ve thlang uh si! Culawnglawng ah Laimi in santiluan kan man thei ding asi. Thlengnak tampi lakah thlengnak a fate bik mi le a thupibik mi Fa le kilkhawi dan (Parenting Style) suak ter dingah tuisun mino thaisun Nu/Pa si ding mi pawl kan zate ih kut sungah a um asi. Thansonak hrangah karbak tampi cu innsungsaang in a thok asi ti thei cing in ziangvek innsaang si din ka duh timi a tu in ruat cia uh si!

Casiartu zate parah Pathian thluasuahnak um hram seh! (Falam Youth Conference, Dec 28, 2013 - January 2, 2014 ah manual book ih suah mi asi)

Mai Esther Dimte cu Falam peng, Ramthlo khua ah suak ih Kalaymyo ah thanglian mi asi. University of Kalay ih sin Bachelor of Arts cu Geography major thawn a theh asi. 2005 ah USA ah tlawngkai ding in a va haal hnu ah 2008 ihsin Shenandoah University, Virginia ah a kai ih 2012 ah Bachelor of Science cu Sociology major thawn a theh asi. Atu cu Abilene Christian University, Texas ah Social Work major thawn Master a kai rero lai asi. Tlawng a kai phah ah International Rescue Committee (IRC) timi raaltlan pawl bomnak zungah part time in hna a tuan asi. 2009 ih a dingsuak mi USA Ramthlo Pawlkomh khal ah an din pek ihsin tui ni tiang Secretary a tuan rero lai asi.

***************************

Thimnak ihsin Tleunak lam ah - Phun Hre Mang

Kan khua khal amah tawk ten athang so ve zet. Mawtaw zin par ih aum nak zar ah Falam peng sung mitam sawn ih theih mi khua asi hlei ah khual tlawng sukso pawl ih theih mi khua khal asi ve. A khua to nak hmunhma ah kan van a tha zet, PATHIAN khuakhaan nak liolio asi.

Chinmi /Laimi cu hrinhnam tam zet, tong phun tam zet anei mi leh mah le khua sunsak zet mi miphun kan si. Khuasung mi pawl khal an duhdaw aw thei zet ih an inn hmanh tawh hren tul lo in khat le khat zum awk nak thawn khua an rak sa. Hlansan asi lai ah cun Rai an thawi, zuu pi an in, sa an ei ih cutin an caan an liam.

Chin ram, Hakha khua ah Siangbawite nupa cu 1899 March 15 ni ah an thleng. Cu tin cun Siangbawite nupa hmang in Chinram cu khua a vang deuh vingvo.

Tedim peng, Khuasak khua in siseh, Falam peng Lungbang khua le Bual khua in siseh Pathian duhdawtnak an cohlang thei. Hmundang, Pengdang khal ah Zumtu an cang vingvo ih nuntu khawsak daan khal nuam teten athleng awk vingvo.

Khuabawi/Lal neihsan a si ih Falam peng sung ihsin Pu Con Bik, Pu Van Hmung, Pu Thang Tin Lian, Pu Hlur Hmung, Pu No Al le mi dangdang khal  nih khua bawi an tuan cio. Khuabawi rak tuan thei cin ansi ve ih an ruah nak khal cu mi dang hnak in asang. An fale pawl khal tlawng an kai ter, an khua ah tlawng an phuan. (Chinram sung ih numi tlawng hmaisabik cu Tlaisun khua ah asi. Lungbang khal ah tlawng tuanten an nei)

Atlunlam ih aliam cia mi pawl hi kan thlir sal tik ah Falam peng sung khua ihsin cathiamsang a tambik nak khua cu Lungbang khua asi. Falam peng sung ihsin Pu Thang Tsin hi zumtu hmaisa bik asi ih lungbang khua mi asi. Pathian thlawsuah an co kan ti pei. Cuvek thiamthiam in Pu Thang Tin Lian ih fa le pawl khal cu mi langsar an tam zet. Pu Con Bik ih tefa pawl khal cu tho tho. Bual khua khal acting song/group song tivek ah an thiam thei zet ih khua dang pawl khal nih an sawm theu. (Bual khua mi Pa Cong Kham cu Falam peng ih zumtu hmaisabik apahnih nak asi)

Sim duh mi cu an pupa pawl ih zum nak ah siseh, thlaici an rak tuh ta mi ah siseh an tefa san ah fiang zet in kan hmu thei. Himi hi athu pi zet. Thawpat kung cu a kung fate kan phun ihsin kum ruk ah cu a par ih a rah tla a rah thei. Thawpat cu thingkung asi. Thanso nak hrang hma kan lak tik ah kum rei lo te sung le caan malte sung ih thanso thei mi khal a um pei. Pathian tihzah nak thawn kaihhruai awk ih nuamtenten, asansan ih arah par kan hmu leh ding mi khal a um pei.

Kan/nan tefa san ah an tong leh ding mi Ramthlo khua hi atufang ah kan/nan kut sung ah a um asi. Thil tampi lak ihsin atu tum ah cu innsaangnu/nu pawl an thu pi nak hi si hrih seh la.

Innsaangnu/nu

Innsungsang anuam cun kan ram/khua adam pei. Hlansan ah cu numi/nunau cu tlawngkai tul lo, nau um le lothlo hrang lawng ah an ti. Atu san ah cu bangran in leitlun an cuul thei ve zo. Innsaang nu pawl fale kilkhawi thiam nak ding ah cu Bible ca le ca dangdang khal tam pi nan siar tul. Innsaangpa bik cu hnatuan buai thawn a tong/cah ta men theu ding nan a famkim ter theu tu cu nu le pawl nan si. Zaantin innsungsang ah  thlacam nak atuah tu innsang ih an fale pawl cu an upa tik ah  an phun dang cuang. Sunday school hmanhman ten akai tu fale pawl cu an upat tik ah an phun dang cuang. Biaknak lam siseh, zatlang lam siseh zirnak/training a um tik ah kan/nan fale pawl pelh lo ten kai ter zuam uh sih. An hmuhton mi malte te a funkhawm awk ding ih an hmuh nak akau ding. Zirsang a uar mi Nu si kan zuam pei uh!

Khua pakhat athanso thei nak ding ah Nu le pawl khal kan thu pi zet timi hi kan thei ringring pei uh. Khua pakhat athanso nak ding ah fanau rilrah kilkhawi thiam NU kan tul. Khrih hmelmawi a lang nak cu innsaang nu ih parmawi in asi, zuamsin aw "innsaangnu"! Kan innsaang cio ah thlawsuah hmuifuh kan co le cu kan khua hrang khal ah thlawsuah kan co tinak asi. Cutin thlawsuah a co mi khua le ram cu a kilkip in athangso ding asi.

Kan khuaram hrang ah Innsaangnu nang na thupi zet!

Lungawi!

Salai Mangpi

A nuam mi Innsungkhar si ding ah - Mai Ngun Siang Dim

Pathian nih Adam a rak tuah tik ah a mah lawng cu fomkim a ti lo i, thil zei poh ah i tuarpi i bawm ding le i ruah khat ding ah Adam hnakruh cu la in Ave a rak tuah. Phundang in kan sim si len innsungkhar si ding in a rak tuah. Innsungkhar pakhat si ding in cun minung pakhat lawng nih dirh a ngah lo i a tlawm bik mi pathum tal a si hau. Pa, nu, le fa hi vial hi hmunkhat te ih khua kan sak tik ah innsungkhar kan ti mi cu a si. 

Minung tam pi nih an sim theu mi cu "innsungkhar nuam cu nun lio van ram a si" i inn sungkhar nuam lo cun "nun lio hell a si" an ti. Kan mah khal nih kan thei cio ko lai ti zum nak ka nei. Cu a nuam mi innsungkhar si ding ah cun au seh a thupi cem i, zei seh a thupi cem? Kan nupi kan pasal hi maw a thupi cem kan ti lai? A si lo ah sum le saw lian nak seh a thu pi cem kan ti hmang? 

A thu pi mi tam pi sung in ruat khawm ding ah ka duh mi cu;

Lian nak (or) sum le saw

Minung kan si ban tuk in sum le saw cu a thupi lo ti awk a tha hrim hrim lo. Hi sum le saw ruang ah kan duhdawt mi nu le pa, u le nau, nu pi fate, khuapi vangpi vial te kal tak in khua dang ram dang ah kuli kan hlawh i kan i then thek teh. A ruang cu sum le saw nih hin kan nun nak hmun tampi ah lai a rak rel tu a si ve. Innsungkhar cah sum le saw hi a thupi tuk a hman ko nan innsungkhar nuam nak a tlin ter tu cu a rak si hmang lo. Zeiruangah ti ah cun kan kiangkap milian pawl kan hmuhnak in si seh, news, movie ti ban tuk khal in si seh kan hmu i kan thei cio ko lai. Kan inn sungkhar hnak in sum le saw thupi deuh ah kan ret pang ah cun, inn sungkhar nuam ter tu si lo in buainak pe tu a si hoi lai. 

Nu (or) nu pi

"Vawlei cung deih nak cu nau bawm sep tu nu kut sung ah a um" ti si. Nu hi innsungkhar cah 100% tlamtlin ter tu kan si ban tuk in 100% siathrawk ter kho tu khal kan si fawn. Nu tling nih cun a pasal le a fa le cah a nung i, a inn sungkhar ah a thinlung za ten a um. Singapore rian ka rak tuannak ka pi nu hi a hawi le pawl thawn majong an i kah ah cun a fale khal a thei nawn hni lo theu. A fanu kum 6 mi nih "nu tui zan cu majong i kah nawn hlah mu" a ti i, "tangka si ka hlawh hnai ka hnok hlah uh" a ti men hni theu. Ka ruat theu mi cu kan fa le nih "ka nu cu tin kha tin ti hlah\um hlah" an kan ti tik ah hngaksia a si aw ti men lo in, "aw a si ngai maw" ti thinlung kan nei khal a hau bak. Mi innsungkhar nuam le nuam lo thei dih tu cu ka si lo nan Ramthlo nu nih hi ban tuk thinlung put kan nei lo hi a thupi ngai ngai. Kan innsungkhar hnak in hawi le ngeih pawl thawn thu va ruat, a si lo len hni le puan i ttam nak hei ti ban tuk pawl khi thu pi deuh ah kan ret ah cun innsungkhar nuam ter tu nu kan si kho hrim hrim lo lai. Kan fa le cah nu tling kan si lo lai i kan pasal cah nupi tha kna si kho lo lai. Pasal cah nupi tha si i zuam in fale cah nu tling si kan i zuam ah cun a nuam mi innsungkhar nei tu kan si ko lai.

Pa (or) pasal

Inn pakhat fek ten a dir kho nak dingah cun a tung(ban) hi a thupi cem. Cui ban cu a fek nawn lo i a rawh ah cun a sung um mi pawl cah hna a ngam nawn lo i thla a pang cang. Cubantuk in pa nih a si nak ai thei lo i innsungkhar zawnruat thiam tu, zei ban tuk khal ah rinsan tlak mi pa a si lo ah cun cui inn sungkhar cu hnangam nak a um kho lo lai. A tlangpi thu in pa i an ral a si mi cu zuu, lengfa, lawngkasa, tbt pawl hi an si theu. Mi then khat cu an innsungkhar hnak in thupi ih an ret tik ah cui inn sungkhar cu buainak in a khat ko. Hnangam nak um kho nawn hrimhrim lo. Pa nih kan inn sungkhar ah zeitluk in seh kan thu pit ti ai thei ah cun a innsungkhar ah hnangam nak um lai i a nupi a fale cah rinsan mi pa\sal a si ko lai.

Fa nu le fa pa

Fanu le fapa cu Pathian nih an kan pek mi laksawng sunglawi a si. Mi pakhat hnen in laksawng kan ngah tik ah a si kho sung in tha ten ret le sim hlawm kan i zuam. A liam cia mi kum li hrawng ah mi pakhat nih hi tin thu a rak ka deih dah "na fa hi zei tik in seh nun sim\zirh nai thawh lai?" a rak ka ti i, kei nih "ka paw sung um lio in" ka rak ti. Cun a nih nih a ka ti sal mi cu "a tlai tuk cang, lengfat nai thawh zawng in nun simh nai thawk ve lai" a rak ka ti. A hman tuk fa le nih cun nu le pa nun zia um tu dan hi cawn lo awk a tha lo. Fa le an zutvaat ih nun an sual tik ih lungre thei tu bik cu nu le pa thiamthiam a si ban tuk in an fel an that tik ah lungawi tu bik cu nu le pa thiamthiam an si. Atu ah te le fa a nei cia khal kan um i a nei hrih lo khal kan um. A nei cia khal nih tu in kan nun zia za in nun sim kan i thawk lai i, a nei hrih lo khal nih kan i zuam sin sin lai uh. Fa le cah zoh thimh awk tlak nu le pa si ding ah a tu hi kan caan tha bik a si. A liam cia mi caan i kan rak theih lo ruangah kan rak daithlang pang hmanh ah tu in kan i thok cio sal ah cun khua a tlai hrih lo. Pathian hnen i kan co mi laksawng sunglawi hi nang le kei nih a kil ding kan rian a si. A nuam mi innsungkhar si ding ah kan rian thupi ngai ngai mi a si.

Duhdawt nak

"Minung hi nu hnuk lo in than kho a si nan duhdawt nak lo in than lian kho si lo" ti asi. Fa le nih nu le pa dawtnak kan thei thiam lo tik ah inn sugnkhar ah buainak kan suah ter theu i an lungre kan theih ter theu hni. Nun kan va sual hman ah an duhdawt nak nih cun an kan ngeihthiam kho thiamthiam. Duhdawtnak ti mi hi rak um hlah seh la, minung hi zei hman nunsan mi kan nei men lo lai ka ti. Pathian nih a hmaisabik in innsungkhar a rak dirh cia ban tuk in inn sungkhar i thang lian mi kan si theh. Cun kan mah khal inn sungkhar va dinh sal tu ding kan si fawn. Cui inn sungkhar a nuam nak ding le a hngetkhoh nak ding ah cun nang mah le kei mah hi kan thupi cem. Nupi lawng khal rinh a ngah lo i pasal lawng khal rinh a ngah lo, fanu le fapa lawng khal nih tlam an tlin ter kho lo. Pakhat le pakhat kan duh dan in i um ter le i si ter si lo in kan umdan kan sinak ah i duhdaw in kan i theihthiam kho lawngah a nuam mi innsungkhar kan si lai i zohthimh tlak innsungkhar kan si kho lai. 

Inn sungkhar tha i a thanglian mi te le fa le inn sungkhar tha lo ih a thanglian mi te le fa mifim pawl nih research an tuah tik ah; 

Max Jukes ti mi pa hi a no lio ah misual taktak, duh poh i khuasa mi a si. Cui inn sungsaang i a rung suak mi te le fa 1025 sung in;
Mi 300 dam sung thawng
Mi 27 mi that
Mi 190 taksa zuar
Mi 590 zutama\sii an si

Cun Jonathan Edward ti mi pa cu Pathian rian tuan mi hmin thang ngaingai asi. Te le fa 929 sung in;
Mi 314 ralkap bawi pinsin
Mi 75 cangan thiam hminthang
Mi 86 college professor
Mi 13 University President
Mi 7 congressmen
Mi 3 ram uk tu
Mi 1 USA vice president

Hi te Pahnih nun nak in zei tluk in seh innsungkhar a thupit i cui innsungkhar cah cun zei tluk in seh nang mah le kei mah kan thupit ti kan i fiang cio ko lai. A tu ah nangmah le keimah nih kan i thawh a si ah cun kan inn sungsaang a dam lai i kan inn sungsaang a dam ah cun kan khua kan miphun khal a dam ve lai. Hmai lei ah kan khua in mi fim thatha le ca thiam sang tam pi a suak kho nak ding ah cun tuisun ah nangmah le kei mah hi kan thupi cem. Atu thok in hmailei kan te le kan fa tiang ruat in kan nuncan ziaza in siseh, fimthiam nak lei in siseh Pathian tihzah nak thawn a nuam mi innsungkhar si ding ah i zuam cio uh si.

Dawtmi Ramthlo Pa hnenah cakuat - Mai Esther Dimte (HLD)

Kan dawt tuk tiah ka kaa in vei Zahra kan simh ding hnak in capar in veikhat ten ka langh ter silen kan khuapi nih an theih lai ii an in dawtnak an langh ter ve lai tiah ruahsannak sangpi ka nei. Khual na tlawn ah khin minih na hmin maw na in deih hmaisa na ratnak khua seh an in deih hmaisa? Cui an in deih mi na leh lio ah na thinlung ah zeiseh ra suak? Ramthlo pa na si nak ruangah nai uar maw? Nai hmaihngal pi maw? Asilo ah na ningzak in nai zahpi hoi seh? Kan lai dan ahcun mipa cu roco tu nan si lawng si lo in miphun hmin (Suntei, Cenhrang, Hlawnceu…tbt) nan tesin fapar san tiang ih a phur tu nan si. Asian, Latin American le Middle Eastern mi tampi cu mipa pawl hi tangka hlawh tu an si ii minu pawl cu tangka hmang tu ti an si. Phundang in kan sim silen, mipa pawl cu rawl hawl tu an si ii minu pawl cu rawlsuang tu an si. Hitin kan hngaksiat ten kan tthanlian tikah kan upat hnu ih ram cangkaang le ram tthangso kan hong tian tikah kan hmuh nak le kan theih nak an karh lawng si lo in an i dang phah cih. Ramthlo pa pawl hnenah sawm kan duh hni mi cu cang-ai a kua sung lawng ih a hran bang in kan mah Ramthlo mi karlak lawngah hrang hlah uh! Khuadang ramdang mi lak khal ah attul ah cun hrang ko uh! Hrang ka ti tikah mi thawn i tawh huat le thu vai el thengtheng ka ti nak si lo in kan ruahnak ai bang lo mi zeiruangah seh ai bangh lo tin le zeiruangah seh mi nih an hmuh ning in ka hmuh kho ve lo ti mah le mah i cek bu ten nan hawipi lakah kekar ve hram uh ti kan duh sak hni. Hawi hnen suak lang kho ding le hawi zawng ah i pawl kho ve ding in fimthiamnak cataang neih thengtheng a ttul lem lo. Cataang nei le zirsang si kho ahcun a va ttha rilmal nan, cui sinak nan neih ve lo ruang khal ah dai ten to men tu si hlei hlah uh! Aliamcia caan von zoh hmanh uh si! Siangpahrang pawl kan zoh silen minu hnak in mipa an tam deuh. Ram uk tu bawi le ralkap pawl kan zoh khal asilen mipa an tam deuh. Biaknak lam ah kan zoh khal asi len mipa an tam deuh. Scientist, Engineer le Doctor kan zoh khal silen minu hnak in mipa an tam deuh. Hitluk vuleicung pumpi sehvel in kan zoh tikah mipum in, thazaang in, fimthiamnak le neihsiah in a cak deuh mi mipa pawl hi kan khua khal nih tampi kan in nei ve hni ko. Asilen, kan khua cah zeitluk in seh kan in hman hni i zeitluk seh Ramthlo mi na si nak ruangah zaanghlei na cawi cang ih zeizat seh na nihlawh samphal na pek cang? Thazaang in a cak deuh mi nan sinak ruangah nan mah hnak in a derthawm mi minu nan zawmtai pang maw? Nan cahnak seu nga i seukhat hmanh an tluk lo mi minu cungah teh nan kut nan thlak pang maw? Asilo ah minu pawl ih thusim mi zei ah ngai pe lo in nan um pang maw? Minu khal mipa bantuk ten Pathian nih bangrepten a ser mi asi kha hngilh pang hlah! Tuisun ni ah innsungkhar ih lu bik cu Pa asi tin a zum tu le a zul tu mi tampi cah cun minu duh ning ih zul ding cu thil ol ai asi lo. Cui a ol lo mi a tuah suak kho tu cu ruahnak picang nei le duhdawt zaangfah zawnruahnak lungthin nei taktak tu asi tin kan ti kho lai. Asilen zeitinseh cui a harsa ngaingai mi sinak in kan i tthumh kho lai i kan minung hawipi minu an si ah, mipa an si ah bangrep ten kan zoh kho hni lai le kan hmuh kho hni lai timi lam hawl hnik siu. Raal tek (refugees) pawl bomhnak zungah rian ka ttuan hnu ah hin nisuahnak lam ram le nitlak nak lam ram mi pawl ih minu le mipa cung ih kan hmuh hni dan an i bangh lo ning le khat lam khat lam hnen in zir kan ttul veve ning ka hmuh sinsin. Tahtthimnak ah, nisuahnak lam ram ahcun “innsungkhar ah thuneitu bik Pa ka si i keimah nih aw ka ti lo mi thil zeibantuk hmanh kan innsungkhar ah thu um hlah seh” tibantuk in an ka in an sim lo hmanh ah mipa tambik i thinlung sungah a um. Cubantuk ruahnak cu khoi hmun an tian ah le zei an tuah ah seh a tlau ti ahcun cetzung (factory) ah nu ti lo pa ti lo rian bangrep ten an von ttuan khat cio ih an supervisor pawl lak ah minu tampi an von hmuh tikah an thinlung cu au i fial hau lo in ai tthum. Khat talam lala ah minu pawl nih hi an pa le pawl nih an thinlung an ii tthum zawn ah lungawipi le lungawi thu sim hna thiam lo in “nangmai cawm mi ka si lo, keimah ten si kai cawm” tibantuk awkam mawi lo in an pa le duhtawk in an sonh tikah ai remh lengmang lio mi an thinlung cu an siat hrawk ter sal pang ttheu. Thilttha asi ti kan theih mi le thil dawh asi ti kan theih mi cungah cun mi zeibantuk nih an kan thloh khal ah siseh, thil zeibantuk nih an kan donh khal ah siseh lung-or-tawm lo ten kan tuah suak thotho ah cun vuleicung thleng tu kan si kho ve men ko.

Unau, kan khua kan ram sungah rampumpi huap in hmin thang mi Ramthlo pa paziat seh kan neih? Ram pumpi cu a uak tuk lai…kan lai ram kulh sungah teh paziat seh hmaihngal pi awk kan neih? Ramsung ram leng komh dih sehla Ramthlo mi hi mipum 10,000 cu kan si men lai tiah ka zumh. Hi sungah pakhat te koko tel rampumpi huap ih hmaihngal pi awk tlak kan neih lo hi ngeihsia zaa ngaingai asi. Cuiruangah, minih Ramthlo pa an ti lengmang mi hi sualralnak, zudin sa-ei nak, thil pawn nak le thangsiat mualphonak lawng ah si nawn hlah seh! Zei kan tuah ah le zeitin kan tuah ah seh mi kan bangh lai ti a taw thawh dan kan thiam lo silen lam a rak sial cang tu le a rak zawh cang tu kan Pa le keneh tel zul i zuam cang siu! Cui pa pawl cu au seh an si lai?

Ramthlo Pa pawl sungah catang nei, Pathian rianttuan, cozah rianttuan le NGO riantuan tu tampi sung in zohtthimh awk tlak cem tiah ka ruah mi minung panga pawl cu hi capar in upatnak ka rak pek hni asi. Tuihlan ih kan khua kan ram cah zohtthimtlak le hmanrua an si cang bantuk in tuihnu lam khal ah hihnak ih a let tam in Pathian nih a ron hman sin hni nak dingah thlazaa ka cam sak hni fawn asi. Ngandamnak le hlawhtlinnak thlasuah cu an ta si hram ko seh!

1.      Rev. L Hrang Hnin (senior retired pastor, Ramthlo Baptish Church, Chin state)

2.      Rev. S Ni Luai (Pastor & missionary, Rakhine state & International)

3.      Ram Luai (Supervisor at Gret, NGO, Falam, Chin State)

4.      Than Mawi (Engineer, Ukka Thirih Co., Ltd, NGO, Yangon)

5.      Sang Ceu (Civil Engineer, Southern Chin state)

Hi a cung ih ka tar mi kan u le kan pa le pawl ih an thuhla cu saupi ngan lengmang le sim lengmang hau lo in an hmin kan hmuh veten mitamdeuh nih cun au an si le zei an tuah cu kan theih cih dih. Cuiruangah, kan nih teh mi nih kan hmin an hmuh tikah zeitinseh kan thei hni sehla kan duh timi ruat bu in kan nitin nun ah Pathian thiangthlarau sawm bu ten a cak tuk mi santiluan kan phat kho ve nak lai kan ti kho nak zawn cio in i zuam cio uh si tiah kan sawm hni.

Hi ca a siar tu Ramthlo pa pawl nan zate thinlungah mangbang zaa in Pathian nih rian ron ttuan hram sehla kan laimi pa pawl lakah siseh, kan kawlram mi pa pawl lakah siseh, kan Asia ram pumpi i pa pawl lakah siseh, taksa thinlung thazaang in a cak deuh mi nan sinak ruangah minu pawl zei rel lo tu si lo in bangrepten cohlan kho nak lungthin thar nan neih kho cio nak lai ruahsannak sangpi thawn ka ca ka eh ter. Kai lawm!

"If there is a problem, there is a solution" - Mai Esther Dimte (HLD)

Ka suak ka in phunsarih ka si tiang khua ah ka um ih computer/Internet timi ka rak thei/hmu dah lo. Ramthlo ah computer ti a mikmak hman kan rak theih lo lio, Internet zei asi ti mi hmanh kan rak theih lo lio ah hibantuk in vuleicung kil li um Ramthlo unau pawl hmunkhat te le caan khat te ah kan i sawn bia ruaimai lai ti khal kan rak ruat baan dah lo. Sihmanhsehla tuisun ni ah ramleng um unau lawng si lo in ram sung um unau khal kan zaten zalen ten computer/Internet duhtawk in kan hmang kho cang. Ramthlo khuate berek kan rak ti lengmang mi, barawh zat hmanh kim lo kan rak ti lengmang mi khua in minung 240 lenglo nih a laar ngaingai mi Social Media/Networking lak ih a ttengnge pakhat asi ve mi Facebook tla kan hon hmang kho i thu le hla vuleicung kil li deng tiang in kan i thanh kho mi hi a sunglawi ngaingai.
Asilen, tthaten kan i tthathnem pi ngaingai maw? Au nih seh ai tthat hnem pi cem lai? A hman daan thiam lo in kan caan vialte kan pek dih ahcun mantahla lo ah a sung tu cu kan mah kan si ko lai. Kan khua pawl nih teh zeitluk in seh kan tthansonak karbak ah an kan bomh le pakhat le pakhat seherhnak kan i neih ti hi zoh hnik siu.

Ramthlo nih Facebook Groupmails kan hman nak hi kum khat lenglo asi cang. A liam cia caan kan zoh sal silen thudeihnak tete kan tuah mi hi kan thutheihnak i be deuh seh, hawi theih zat tla thei ve siu la kan ruah nak tete tla i hlawm cio siu ti ruahsannak liolio ih deih kan si ko nan mipi lam nih kan leh lo nak hi zeiruang cem ah seh asi hmang ti kan ruat cio ding ka duh. Hi a tanglam ih ka tar mi pawl ruangah kan leh duh lo asi ah cun ngeihsia zaa ngaingai asi lai. Tthanso duh mi kan si le si lo von in test hnik siu!

1. Kan theih lo ruangah kan let lo (google kho asi).
2. Kan theih lo kha mi nih an kan theih pang lai ti kan phan ruangah kan let lo.
3. A thei cia bantuk ten kan i um ter ih mi sim ding kan hngak ruangah kan let lo.
4. Mi thusimh kan i nautat ruangah kan let lo.
5. Capo le zohnuam ti dah lo ah caan pek kan huam lo ruangah kan let lo.
6. Computer/Phone tthaten kan hman thiam lo ruangah kan let lo.
7. A leh daan kan thiam lo (zir kho asi).
8. A leh nak hmun kan thei lo (deih kho asi).
9. Thudeihnak pawl an thupi lo tin kan ruah ruangah kan let lo.
10. Tthanso ding le theihkauhnak i bet ding kan duh lo ruangah kan let lo.

Tthansonak tampi cu thudeihnak, thulehnak le ruahnak i hlawmnak thawngin a suak mi a theitlai an si. Cuiruangah, theihnak ih a tlasamtuk mi Ramthlo kan si nak hnga lo atu thok in kan thawhrit nawn hlah seh! Mi thudeih lawnglawng kan ti silen kan mah khal nih thudeihnak tuah ve ding asi ko. Pumpak i soiselnak ai tel lo phot ah cun zalenten thuhla i ruahkhawm kho ringring asi ko.

Tha le zaang thlanhriput ih suah hau lo mi, ih hmuh zilfe ko ruat hau lo mi le Internet cung ih a um cia mi pawl thudeihnak tete kan tuah tikah na minutes panga tetel rak kan pe ve aw la na cah le ka cah ah theihkaunak rak kan seu ve hram.

Au ih hmuihmel kengtu seh na si? - Mai Esther Dimte (HLD)

Tuisun cu ka naupa San Uk Thang ih fanu Merry Thian ih a hmanthlak ka zoh ih ka lungsung ah “duak” tin a ra suak mi cu “au seh a zonh” ti asi. Merry Thian zuk a hmu tu poh nih a nu a zonh ati na, a pa a zonh a ti na, a pi/pu a zonh a ti na tin kan mah le kan mit ai bang cio lo. A nu le a pa nih an mah zonh sehla an duh bantuk in a pi le a pu khal nih an mah zonh sehla an duh ve. A ni le pawl le a nute le khal nih rak kan zonh sehla kan duh cio ve. Asilen, sersiamnak kongah kan zoh hnik lai uh. Pathian nih milai a rak sersiam ah khan a mai hmuihmel keng in a rak sersiam tin kan Bible casungah kan hmuh. Cui thu cu kan hngaksiat ten Sunday school ah kan rak zir ih mi tampi nih cun kan upat hnu pi tiang le kan thih tiang in kan i cinken. Pathian nih a mai hmuihmel keng in sersiam mi ka si ti ai thei tu nih a zei zawn te khi seh kan zonh nak asi hmang ti kan ruat dah maw? A muisam midawh/hmelsia maw asi lo ah mi ngo/dum seh ati duh nak asi? Asi lo ah aw-ka thlum, iang nei asi nak seh kan bangh ding an kan duh sak hoi hmang ti na ruat dah maw? Ka tunu te zuk cu kan von zoh sal ih keimah le keimah thlalang ai bih bantuk ah kai rel. Hi ka tunu te nih hin zeibantuk zawn ah seh ka zonh sehla ka duh tiah ka ruat. Ka hmel ka von i zoh ah ka zonh sehla a mah nih teh a ni a zonh hi ai hmaihngal pi hmang lai maw ti ka ruat. Cun, a dang ka von ruat sal mi cu aw-kam zaang, taw zaang le mi zaangduh ka sinak teh ka zonh sehla ka duh sak hmang maw ti tla ka ruat sal. A hong tthanglian tikah ka ni ka zonh kai sir a ti hmang lai maw? Ka sining ten ka zonh sehla a duh mi hnak in a duh lo mi a tam deuh men lai. Hitluk a famkim lo mi le sualpalh nak ih khat le mi famkim lo milai kan si ko nan kan fa le nih, kan tuu le nih kan zonh sehla ti kan duh hrih ko asi ahcun kan mah an kan sersiam tu kan Pathian sinsin nih cun zeitluk in seh a mah kan zonh ding an kan duhsak hmang lai.

Pathian nih an kan sersiam ah khan amah bantuk in duhdawt zaangfahnak le zawnruahnak lungthin nei tu kan si ding an kan duh sak lawng si lo in mi nunnem le mi bawmsan tu kan si ding khal an kan duh sak. Thazaang der tu thazaang petu kan si ding khal kan kan duh sak. Mi sifak le mi rethei kan zomhteih ding an kan duh sak lo ih zaanghleicawi in mi tlawmngai tu kan si ding kan kan duh sak. Lei le van sersiam tu le uk tu asibantuk in cui a huham vial te cu neih ter an kan duh ve. Mi sual kan si lio le kan tlau cuah-mah lio khal ah thinsau lungfual in “ka fa khoi seh na um?” tin an kan ko huam. Sualsir in a hnen kan kir tikah khan an kan hnong dah lo. Milian le mi hngalhngawng pawl nih an kan namneh lio ah khan kan cah a lung a rak fak ih an kan dirkamh. Leivut lak in an kan sar suak ih a sang bik mi tlangzim ah mizapi ih hmuh ding in an kan cawisan. A neih cia mi tuu zakhat hnak in kan mah a tlau mi tuu pakhat te ruangah nihlawh samphal heu in an kan hawl duh tu le an kan hawl huam tu asi. Hibantuk Pathian kan neih hi vuleicung ah nun man nei cem cu kan si. Famkim ten sersiam mi kan si ko nan, a mah bantuk in lungnem mi kan si ko nan, tukforh nak ruangah a hnen in kan tlau hnu khal ah a mah bantuk hmuihmel kan ken ding an kan duh sak thotho hrih.

Hibantuk muisam keng cu Zumtu u le nau pawl, tuisun ni ah thil sual kan tuah caan ah, mi lungawi lonak kan tuah caan ah, mi kan rel caan ah, mi kan thangsiat caan ah, mi kan namneh caan ah, mi mawh kan phurh caan ah au ih hmuihmel keng tu seh ka si ih cui ka ken mi hmuisam nei tu nih hibantuk thil hi a tuah ve hmang tur maw ti ruat phah in a famkim mi le a thianghlim mi Khrifa nun nei tu si ii zuam cio uh si! Sunparnak Pathian nih co hram ko seh! 

USA Ramthlo Pawlkomh Kumcem Report - 2013

Athu: USA Ramthlo Pawlkomh 2013 kumcem report                 
Ani: January 31, 2014

Ahmun: United States of America

Mipum um zat: 157

State: 16

2013 sung USA Ramthlo Pawlkomh nih a ttuansuak mi pawl:

v  USA Ramthlo nih timhtuahnak a neih mi July, 2014 tonkhawmnak ding cah tiah a kenkip in fund hawlnak a nei.

v  Rev. S Ni Luai le Pastor Thang Bik Lian hmang in August thla, 2013 ah Ramthlo khua ah buthumkomh in Crusade a tuah. Hi Crusade tuahnak dingah tiah mah le siantawk in USA um mi Ramthlo unau seukhat nih an ii thawh khawm i a zate a suak mi cu 2,308,125Ks asi. Hi Crusade tuahnak dingah tiah kuat mi sung in a hlei mi 405,000Ks cu Tuarthlua tlang thlacamnak inn saknak ding cah pek asi.

v  Phun Hre Mang (GFYO, Hotu, 2013) le Falam mino pawlkomh dang pawl ih hohanak in tuah mi Falam Youth Conference (December 28, 2013 – January 2, 2014) ah tlawmngaitu minung paruk pawl nih $500 an suah i cucu USA Ramthlo Pawlkomh hmin in a kuat.

v  Ramthlo unau sung in Pathian rianttuan tu minung 25 pawl cu 2012, December ih USA Ramthlo Pawlkomh nih a veihnihnak tonkhawm nak a neih lio ih ngah mi a hlu (150,000Ks) thawn sunloihnak capar le laksawng a pek hni.

2013 sung Malaysia, India le Myanmar in USA a tiangthar mi pawl:

1.      Lian Thang

2.      Sung Cer

3.      Lal Ruat Pui

4.      Ni Hnem Cuai

5.      Zaang Hlei Thang

6.      Tawk Kung

7.      Zaang Hlei Ceu

8.      San Tawng Thang

9.      Tha Hnem Sung

10.  James Lal Rin Mawia

11.  Ricky Lal Awm Puia

2013 sung USA um Ramthlo unau hnen in nauthar nei tu pawl:

1.      Rual Hlei Thang

2.      Rual Cung

3.      Sui Hlawn Cer

4.      Ram Mang

2013 innsungkhar thar nei tu pawl

1.      Cung Lian

2.      Tha Hnem Sung

3.      Siang Hre

2013 sungah thih-loh tongtu innsungkhar pawl ngeihsiat pitnak:

·         USA sung um Ramthlo unau hnen in thihloh tongtu innsungkhar topitnak

-          Pi Za Doi nih mual a liam taak mi a fapa Tluang Thang

-          Pa Saa Hmung nih mual a liam tak mi a naupa Ram Mang

-          Pa Khua Peng nih mual a liam tak mi a upa Tluang Thang

·         USA sung um mi Hlawnceu tlang sung in thihloh tongtu pawl topitnak

-          Hrianghnang kan unau asi mi Pu Van Bawi Thawng le Pi Sui Ngun Khim tei fanu Tluang Nuam Mawi (3) nih Laurel, Maryland ah mual a liam tak hni mi cu kan mipum lawng silo in ngeihsiatpinak capar le sumpai thawn topitnak kan neih hni.

-          Thlanrawn kan unau asi mi Pu Hre Lian Thang (34) nih a nupi le afale pathum cu an umnak khua Lewisville, Texas ah mual a liam tak hni ruangah kan mipum lawng si lo in ngeihsiatpinak capar le sumpai thawn topitnak kan neih hni.

·         Ramleng um Ramthlo unau hnen in thihloh tongtu innsungkhar topitnak

-          Zaang Hlei Kap (Ram Taang)

-          Hram Men (Hrang Bawh)

-          Cia Iang (Saa Hmung)

-          Thang Luai (Sui Lian)

-          Khua Peng (Za Doi)

-          Fam Sin (Khua Peng)

-          Man Sung (Lal Lian Thang)

-          Van Hnem (Leng Uk pi)

-          Mang Hlei Ling(Tial Tawn)

-          Ngun Bang (Bawka)

-          Thawng Zel (Sang Biak Thawng)

-          Vai Thang Lian (Thang Bik)

USA Ramthlo Pawlkomh,

Central Executive Committee

Vision Na Neih Zat in Bawipa nih Thluasuah an Pek Lai - Ni Khen

“Vision” tiih kan theih leng mang mi a sullam tak tak cu, kan ii timh mi le si kan duh mi khi, kan hmuh tak tak cang tiin kan ruah ii, kan hei cuan kho mi khi asi. “Vision” neih hi Bawipa mi le fa kan caah thluasuahnak Zeizat/Zeibantuk hmuh kan duh timi ri khiahtu a si. Vision a nei lomi nunnak cu a rawk. Vision kan neih lo ah cun, zei tik can ah zei ban tuk, ka si lai ii zei tin ka um lai ti mi khi kan tuak kho lo . Cu, kan tuak kho lo ah cun, a nung ko fawn ii, a thi mi ban tuk kan si.
Abraham cu Lot thawn an i then hnu ah BAWIPA nih ai thawh ii " Na umnak hmun khan, nichuah-nitlak -chaklei -thlanglei vialte cuan tuah hna; na hmuhmi ram vialte kha nangmah le an tefa cu kan pek hna lai i a zungzal in nan ta a si lai" a ti (Gen.13:14-15). (Zoh = cuan = Vision) Abraham nih a cuanh kho zat or a zoh kho zat le a hmuhkho zat paoh kha, BAWIPA nih amah cu a pek dih. A zoh kho lomi le a cuanh kho lomi le a hmuh kho lomi ram cu BAWIPA nih a pe lo. Amah nih zeitluk kau Vision an neih timi kha a thluasuah hmuhnak caah a thupi bikmi rikhiahtu cu a si ko. Abraham nih a umnak hmun in saupi le kaupi in vawlei kil li tiang khi a zoh dih; a zoh ning le a hmuh ning Vision a neih ning tein Bawipa nih ram cu a pek ve. Cuve bantukin kan umnak le kanhram kan i thawknak hmun; kan no lio le kan hngaksiat lio tein Vision kaupi kan neih ahcun Bawipa nih a an ka pek ve ko lai.. 
Zeibantuk “Vision”, zeitluk kau le zeizat kau seh “Vision” kan neih, timh tuahnak kan neih ii zumhnak kan neih timi hi BAWIPA thlasuah kan hmuhnak ding caah rikhiahtu (thuthentu) an si ring ring ve. Kan “Vision” a auk , a kau ahcun kan thlasuah hmuhmi a uak lai i a tam ve ko lai. Asinain, kan “Vision” a bit tuk ahcun kan thlasuah hmuhmi le comi a bite, a tlawm te a si ve ko lai.
BAWIPA nih " ka hal law miphun vialte hi nangmah kan pek dih lai; Vawlei hi a dihlak in nangmah ta a si lai" a ti (Ps. 2.8). Tlawng kai mi nih Degree sang pi pi le Degree tampi le Doctor degree pawl kha, tlawng kai ka i i thawkka tein hmuh ding le ngah ding ah Vision uak pi le kau pi kan neih ahcun Degree tampi le sangpi cu BAWIPA nih a sunparnak caah an kan pek ve ko lai. Kan “Vision” ah phunhra awn cun, a za ti a si ahcun, phunhra awnnak te lawng an kan pek ve ko lai. Kan “Vision” ah B.A le M.A lawng a si ahcun cu te lawng cu nan hmuh ve ko lai.
Kan rian tuan nak hmun dir hmun cio in, a sang deuh mi Supervisor tuan kho nak maw, manager tuan kho nak maw, si lo le, mah dawr (own business) neih kho nak “Vision” sang pi kan neih kho ii, kan ii timh ah cun, pek kan si ko lai. Abraham kha Pathian tlhasuah pek a duh lio ah khan, ram le khua kha zoh duh lo le cuan duh lo in, Bawipa nang mai thu thu si ko seh tiin um men seh la Pathian nih thlasuah a pe duh tur maw? Pe naisai hlah.! Kan Vision neih ning le neih zat in BAWIPA nih mi vialte hi thleidannak um loin thlasuah a kan pek dih ve. Nang na Vision zeiseh a si ve ? Abraham thlasuah a pe tu Pathian nih nang mah khal thlasuah pek an duh ve!

KUT NEH & KE NEH - Nei Thang

Hlan lio kan pupa san ah fim nak cu an nei nan zir thiam nak arak tlawm. Asinan an santiluan dan in an rak nung thiam. Mi neinung nih an neihsiah vialte khuangcawi nak le zusa ei nak ah an rak hman i cukhal cu an sansungah mi zoh sunh mi an si. Mi raltha Lian Dang le Kip Thlur tei pawl khal tuisun ni tiang Ramthlo paral ttha tiah neh-nang neitu ansi. Dinfel nun an nei i Peih zuamnak tibantuk khal ah asung mi nih na kaneh bak kan khua cawi mawi tu ah khuazing nih cah nak in pe seh tiah za an i tlai i lungawi ten zusa an ei khat. Innka ah tawh uak pi an bunh i a on ol taktak nan inn sung thil atlau dah ti arak um lo. Cuticun an san nih an kan mak tak mi cu mi upat thiam, rinh um nak le dinfel nak hi an kut neh cu asi i khuaram ca-ah an nun nak tiang anrak liam.
Sile tui kan san ah teh inn tawh ah a fate kan hmang i on awk a ttha lo mu kan ti hmanh ah inn sung thil a rak bau thotho. Tuisan cu fimthiam san le ramdang kal in tawi vah caan kan ti lai cu. Abraham kha Pathian nih “na tefa Arsi le tthesep zat in kan karh ter” lai ati nan amah sungsuak cu Isaac pakhat lawng asi ih ruah ding atam ngaite kati. Kan nih kan khua hi mitampi ramdang kan tian mi hi Pathian nih khuaram tthanso nak ding le miphun cawi mawi tu-ah asiko lai tiah ka ruah. Minung nih cun kan ruah nak le kan tikho zawng khal aibang lo i Vuipi nih aza kauh le zung hnam i za kauh hi theih thiam ahau. Khua a um mi khal nih kan Zakauh in Malay, India, Singapore, Australia tin ram dang dang in kan mah le Zakauh cio in NEH hi nei sehla kan nun hi sullam anei mi asilai tiah karuah. Kan nun sungah zeibantuk seh katuah ka te le fa le ka khua pi nih kan thuhla hi zeitik tiang seh an kan sim lai. Abraham ih tefa tufa bangin Ramthlo tefa tufa nih kan khua kan ram ka u kan nau kan kiangkap cio ah hngilh kho lo mi NEH nang ttha neih kho i zuam cio hram sehla vulei cung kan nun man san tlai mi sihram seh ti saduh thah nak thawn...

Kailawm

Mi ralttha kan ti mi hi - Ni Khen

Hngaksia  kum 2 cung poh nih cun phone tongh an thiam taktak. An phanh kho lo nak hmun ah ret dah ti lo ah, an tongh kho lo ding in tuahnak lam a um lo. Zeitluk ttha in "security" tuah khal ah caan rau lo te ah a "password" an theih tthiamtthiam. Zeiruangah hi tluk ol  te in an thiam kho? Mirangca khal an siar thiam lo nan. An thluak tthat tuk ruangah maw a si hmang lai? Bible catlang pakhat hmanh ol ten an i cinken kho fawn ual lo.

An sining theihfian duh ah hngaksia nih Phone an tongh lio ah ttha tein ka zoh lengmang hni. Phone tham tuk mi hngaksia  poh nih an i bangh dih nak pakhat a um. An tham mi phone kha a siat pang lai tiah ralrinnak an nei bak lo. An tuah duhmi bak kha ruru-rara in an hmeh ko. Cutikah ol ten an hawl mi an hmuh kho  i an thiam zau. Casiar kho lo upa nih cun phone a siat pang lai ti phang in kan tok lek  lo tik ah kan thiam kho lo.

Minung kan nunnak ah hin ttihphannak um lo ten kan tuah duhmi kan tuah ngam hi a rak thupi tuk. Kan duhmi kan thiam kho nak dingah thluaktthat (smart) tuk khal a rak hau lem lo. Cathiam tuk khal a rak ttul lem fawn hmang lo! Kiangkap le midang zoh tuk lo in kan tuah duh mi bak ruru-rara in kan rak nam ngam hi a rak thu bik ko hmang  ka ti. Cucu, raltthat kan timi cu a si ko lo maw? Ram le miphun ca-ah nunnak pek ngam  in riantuantu pawl theng te  khi mi ralttha an si lem hmang lo. 

Cawn ding le theih ding in a khat mi ramttha phanmi  Kan Ramthlo  zate nih "kei cu san ka tlai lo eh..."  “ka tar tuk cang eh” “ka thluak sia tuk eh” ti in ai tangdor  tak mi a bang  mi mi ralsia kan tam tuk mi hi cu a poi ngaingai ko. Kan ngamh lo ah cun kan thiam kho ding mi a rak um lo. Kan derthawmnak i donh ter lo in mit sinh kam seh in raltthat deuh kan rak ttul  bak ko hmang..

Zate caah that hnem nak asi lai maw ti ruah nak thawn!

Ni Ni,

USA

Ramthlo Par dawh ter tu Ramthlo Mino - Mai Ngun Siang Dim

Pathian kut suk thilvialte a dawh tertu le tlam a tlin tertu ah Pangpar hi ai tel ve. Vawleicung ah pangpar phun tampi a um ih an mahle an tikcuu te cio ah an par dawhbik suah in an umnak hmun le sertu Pathian an sunlawi ter. Mino khalnih ai dawhbik mi kan par suah in kan khua, kan miphun le sertu Pathian sunlawi tertu ding kan si. Hi caan rau lo te kan no lio ah hin, zeitinseh a sunglawi mi par ka si lai i, a sunglawi mi pardawh kan suak kho ve lai? Pangpar hi mining nih ai dawh kan ti mi ai bang cio lo nan an mahle an par finhfing ah dawhnak an nei cio. Cu ai bangcio lo mi an i dawhnak cu hmunkhatte ah kan tonh ih kan hman thiam a si ah cun ai dawhnak a fomkim ih mi thinlung di a riam ter. Zeitinseh mino nih aibang cio lo mi kan par dawhnak hi hmunkhatte ah kan hman ve lai? Ruahdan le hmuhdan tam pi sung in;

1. Pathian tihzahnak
Kawl thufim ah'' na no lio ah fimnak hawl, cun sum le saw hawl aw la na kum u pa hnu ah pathian hawl'' ti'n thufim an nei. Asinan kan nih zumtu caah cun Pathian hi no1 nak si seh la, thildang vialte khal an kan pe tu si. Pathian tihzah cu fimnak hramthoknak a si. Pathian tihzah awla na lungthitum a kim lai. Mino nih Pathian kan tihzah nak in kan khua kan miphun kan dawh ter kho lai.

2. Fim thiamnak
Fim thiamnak hi phunhnih in kan zoh lai;
a. Nu'i hrin fim thiamnak.
            Nu pumsung kan suak in kan thiam hmaisabik cu tah si ko hmang ka ti. Cun a sia a tha theihthiam nak kan nei. Zeibantuk khal ruat khonak thinlung kan nei dih, cu kan neih mi ah cun zumnak le zuamnak kan nei a siahcun kan hlawtling ko lai.
b. Zirnak in fim thiam nak
             Kum nga kum ruk kan kim cun au poh tlawng kan kai theh cio. Kan i thawhnak cu kan i bang dih nan kan bannak belte ai dang dih cio. Zeikhal sisehla tlawng sangsang va kai le va zir lawng hi fimnak zir si hlei lo ih, nitinte kan hmuh\ ton mi khal hin zir kho si thiamthiam ko. " saya tha bik cu kan hmuhton mi thil hi a si ih a man a khungbik fawn". Thilsual fate ih kan ruahmi pawl khal hi kan nunnak ah zirnak sangbik an rak si hoi theu. Cun ca tampi siarnak khal hi zirnak tha ngaingai a si. Tampi kan siar le tampi kan theih lai, cu kan thei mi nih cun ralthatnak an kan pek lai ih, cu ralthatnak nih cun a sunglawi mi thlawhtlinnak an kan pek lai. Fimnak tel lo theinak hman cu, theihnak tel lo fimnak hnak in man a nei deuh. Kan no lio ah hin ca siar daithlang hrimhrim hlah u sih. 

3. Dinfelnak
Dinfelnak nih hin miphun a dawh ter. Thlakhat hrawng liamcang mi ah chinland today ih an post mi ka rak siar mi cu, malaysia ah kan laimipa nih a riantuannak hotel ah room a thianhhlim pah in Dimond ring(pezung) a sar ih hotel rian neitu pawl hnen ah a pek sal. Kan lai lungput te hi ka uar ngaingai. Thil fate cungah dinfelnak kan neih sile thil uakpi cung khal ah minih an kan rin lai. A hmanmi ruahnak le lungput nih nundan hman a suahter.

4. Caan hmanthiamnak
Caan cu nunnak a si. Kan caan kan holhter cun kan nunnak khal kan holh ter ve. Second pakhat sungah kan nunnak khuaruah har in ai thleng kho i, thilvialte khal aithleng kho theh. A caan hmandan a thiam ih caan sunlawi zia a theitu cu mi upatmi mi hlawhtling an si ko lai.

5. Tumtahnak neihnak
Dinhmun aibang, tuahmi aibnag , ei mi aibang ko nain, mitlawmte lawng nih hlawhtlin nak an hmuh theu. Cubantuk ih laireltubik cu pumpak cio ih kan neih mi lungput or tumtahnak hi a si. Tumtahnak nei in thinlung tluang ten teimak nak, tuar khonak, zuamnak lungthin le Pathian tihzah nak thawn hmailei ah kekar sin vingmang ti ding mino kan si. Minung hi auhman fomkim dih le tlamtling dih kan um lo. Cu kan fomkim lo nak le tlamtlinlonak cu hmunkhatteah funtom in kan ruahnak, kan hmuhdan, kan thihmi, kan thiammi pawl hi pakhat lepakhat i sim ruah in Ramthlo par dawh tertu Ramthlo mino kan si ti hi ca ngamtu ih ka hmudan ,ka ruahnak le ka theihmi sun te ka thiamtawk ten ka rak ngan ih, nan ruahnak, nan hmuhdan Ramthlo caah rak kan sim ruah cio ve uh ti khal kan sawmbet hni fawn. Kai lawm!